Osoby

Dramatopisarz, prozaik, rysownik.

Od 1933 roku mieszkał w Krakowie, ale po wybuchu wojny rodzina wróciła do Borzęcina, gdzie Mrożek ukończył szkołę powszechną. W 1945 roku ponownie znaleźli się w Krakowie. W latach 1945-48 – równolegle z nauką w liceum – pisarz czynnie działał w harcerstwie. Od 1949 roku studiował – najpierw na wydziale architektury Politechniki, potem w Akademii Sztuk Pięknych, a także na wydziale orientalistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim.

W 1950 roku zadebiutował jako rysownik i satyryk na łamach „Szpilek”. Jego rysunek otrzymał nagrodę w konkursie tego tygodnika i ukazał się w numerze 16, zaś w numerze 26 opublikowano pierwszy felieton satyryczny Mrożka zatytułowany Ten człowiek. Sam pisarz za swój literacki debiut uważa reportaż z budowy Nowej Huty zatytułowany Młode miasto, który ukazał się w „Przekroju” w tym samym 1950 roku. W latach 1950-1954 roku Mrożek pracował w redakcji „Dziennika Polskiego”. W tym czasie drukował także artykuły i reportaże w „Szpilkach”, „Przekroju” i „Życiu Literackim”. W 1951 roku został członkiem Związku Literatów Polskich. Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich przyznało mu w 1954 roku nagrodę im. Juliana Bruna dla młodych dziennikarzy.

W latach 1955-57 pisał felietony teatralne dla „Echa Krakowa”. Był także autorem skeczy dla Krakowskiego Teatru Satyryków, studenckiego gdańskiego Teatru Bim-Bom, warszawskiego Teatru Syrena, Kabaretu Szpak i Piwnicy pod Baranami. Dramatopisarski debiut Mrożka to sztuka Policja z 1958 roku – opublikowana w „Dialogu” i wystawiona w warszawskim Teatrze Dramatycznym.

Od 1959 roku Mrożek mieszkał w Warszawie. Pisał w tym czasie teksty satyryczne do estradowego programu Podwieczorek przy mikrofonie. W 1962 roku został laureatem nagrody Fundacji im. Kościelskich w Genewie.

W 1963 roku wyjechał do Włoch i zamieszkał pod Genuą. Mimo to w Polsce publikowano jego kolejne sztuki: Czarowna noc, Śmierć porucznika, a w 1964 ukazało się Tango. We Włoszech Mrożek spędził pięć lat. Otrzymał w tym czasie nagrodę Fundacji im. Jurzykowskiego w Nowym Jorku (1964), Prix de l’Humour Noir w Paryżu (1964), nagrodę literacką „Przekroju” – Srebrny Fafik (1967).

W 1968 roku przeniósł się do Paryża. W tym samym roku we francuskiej prasie ogłosił – w formie listu otwartego – swój protest przeciwko udziałowi Polski w interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji. W rezultacie władze polskie odmówiły mu przedłużenia paszportu i pisarz wystąpił o azyl polityczny we Francji. W Polsce cenzura zakazała wówczas publikacji jego utworów i wystawiania sztuk.

W 1970 roku Theater am Neumarkt w Zurychu wystawił premierowe przedstawienie Vatzlava. Od początku lat siedemdziesiątych Mrożek wiele podróżował po całym świecie w związku z wystawieniami swoich sztuk. W 1972 roku przyznano mu austriacką nagrodę państwową za całokształt działalności i wkład w literaturę europejską. Rok później Pennsylvania State University przyznał Mrożkowi stypendium, dzięki któremu mógł podróżować po Stanach Zjednoczonych i Ameryce Południowej. W latach siedemdziesiątych kilkakrotnie wyjeżdżał do Niemiec, gdzie pisał scenariusze filmowe: Wyspa Róż (1974-75), Amor (1977), Powrót (1979) – dwa ostatnie również sam wyreżyserował dla niemieckich wytwórni.

W tym czasie w Polsce powoli ustępował zakaz publikacji utworów Mrożka, a w roku 1978 – po raz pierwszy od 1963 roku – pisarz odwiedził kraj. W tym też roku otrzymał obywatelstwo francuskie. Powtórnie odwiedził Polskę w roku 1981, kiedy otrzymał dyplom Ministra Spraw Zagranicznych za wybitne zasługi w propagowaniu kultury polskiej na świecie oraz Złotą Szpilkę z Wawrzynem – nagrodę tygodnika „Szpilki”. Jednak po 13 grudnia opublikował w „Le Monde” i „International Herald Tribune” List do cudzoziemców i odmówił publikowania swoich utworów w Polsce oraz pokazywania sztuk w telewizji. Teatry nadal wystawiały jego dramaty, choć Ambasador, Vatzlav i Alfa zostały wstrzymane przez cenzurę.
W 1984 roku Mrożek wyreżyserował Ambasadora w Neue Schaubühne w Monachium. W tym samym roku pisarza uhonorowano nagrodą Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie w Londynie, a w 1987 roku austriacką nagrodę im. Franza Kafki.

W 1989 roku przeniósł się do Meksyku, kraju z którego pochodzi jego druga żona. Osiedli na ranchu La Epifania w jednym z przysiółków miasteczka Santa Rita Tlahuapan (w połowe drogi z Puebli do Mexico City).

Rok później w czerwcu Mrożek przyjechał do Krakowa na dwutygodniowy Festiwal Mrożka zorganizowany z okazji jego sześćdziesiątych urodzin. Mrożkowski festiwal teatralny odbył się również w Sztokholmie w 1991 roku. W 1992 roku w ramach Dionisia Festival pisarz wyreżyserował w Sienie Wdowy.

W 1994 roku zaczął publikować co tydzień rysunki satyryczne, a od 1997 roku także cotygodniowy felieton na łamach „Gazety Wyborczej”.

W 1996 roku Mrożek wrócił na stałe do Polski i zamieszkał w Krakowie. Rok później otrzymał Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, a w 2004 roku Złote Berło Fundacji Kultury Polskiej za całokształt twórczości zgłębiającej gorzkie i ponure paradoksy życia w intencji uszlachetnienia kondycji ludzkiej. W 2006 roku Mrożek opublikował książkę zatytułowaną Baltazar. Autobiografia. Autobiografia obejmuje najwcześniejszy okres z życia dramatopisarza, od dzieciństwa, przez lata okupacji i pierwsze próby literackie w powojennym Krakowie, do wyjazdu na emigrację w 1963 roku. We wstępie wyznał, że książka powstała jako element terapii po wylewie krwi do mózgu, którego doznał w 2002 roku, i częściowej utracie pamięci.