Osoby

ur. 11 listopada 1924, Ryga – zm. 21 lipca 2012, Warszawa

Absolwent słynnego warszawskiego gimnazjum im. Stefana Batorego. Brał udział w tajnym życiu teatralnym podczas okupacji (grał w konspiracyjnym przedstawieniu Posażnej jedynaczki Fredry-syna, w programach Teatru Żołnierskiego BIP-u Komendy Głównej AK). Debiutował w 1945 w Krakowie, gdzie Teatr Wojska Polskiego grał Wesele w reżyserii Jacka Woszczerowicza (statystował w III akcie z kosą). W zespole TWP w Łodzi pracował do roku 1948; potem był w Teatrze Kameralnym Erwina Axera, z którym przeniósł się do Warszawy w 1949. Na tej scenie (przemianowanej na Teatr Współczesny) pracował od roku 1958 do 1972, jako aktor i reżyser. W początkach aktorskiej kariery obsadzany był głównie w rolach amantów; sprawiały to jego atrakcyjne warunki zewnętrzne i nienaganne maniery (tytułowy Mariusz w sztuce Pagnola, Seweryn w Panu Damazym, Młodzieniec w Elektrze Giraudoux, Kalikst w Celestynie Rojasa). Przełomowe dla aktorstwa Łapickiego okazały się lata po Październiku 1956.

W Teatrze Współczesnym występował w nowym europejskim repertuarze (bliźniacy w Zaproszeniu do zamku Anouilha, 1956; Eisenring w Biedermannie i podpalaczach Frischa, 1959; George Bernard Shaw w Kochanym kłamcy Kilty’ego, 1961). Kreował też ciekawe wizerunki polskich inteligentów „z biografią wojenną” w realizacjach telewizyjnych (Andrzej w Jeziorze Bodeńskim Stanisława Dygata, 1959) i w filmach (Siwy w Powrocie Passendorfera, 1960; inteligent-konformista w Sposobie bycia Kazimierza Brandysa, 1965). Był aktorem Tadeusza Konwickiego (Pijak Pietuch w filmie Salto, 1965; Andrzej w Jak daleko stąd, jak blisko, 1971), a także Andrzeja Wajdy: w teatrze (Kurt w Play Strindberg Dürrenmatta na scenie Współczesnego, 1970) i w filmie (reżyser we Wszystko na sprzedaż,1968; Poeta w Weselu,1972). Od lat 70. coraz częściej zajmował się reżyserią, realizując najchętniej repertuar kameralny: klasykę polską (Skiz Zapolskiej – i rola Tola, 1967; Lekkomyślna siostra Perzyńskiego, 1971; W małym domku Rittnera w Teatrze TV 1970), jak również sztuki współczesne (Amerykański ideał Albeego; Lucy Crown Irvinga Shawa, Kłamstwo Bergmana w Teatrze Telewizji).

W latach 1972-1980 pracował w Teatrze Narodowym (i w Teatrze Małym) jako aktor i reżyser (Wygnańcy Joyce’a z popisową rolą Zofii Kucówny, Portret Doriana Graya Wilde’a z debiutem Krystyny Jandy, Ta Gabriela z Ireną Eichlerówną). W widowisku Adama Hanuszkiewicza pt. Trzy po trzy wg Fredry (1973) stworzył podwójną kreację: Majora i narratora/porte- parole Aleksandra Fredry, zachowując do obu postaci żartobliwy dystans, i swobodnie przechodząc z jednej w drugą. W czasie tzw. karnawału Solidarności, potem stanu wojennego, Łapicki zaangażował się w działalność opozycyjną, co znalazło odzwierciedlenie w jego pracy artystycznej. Wystąpił w legendarnej inscenizacji Jerzego Jarockiego Mord w katedrze; wyreżyserował Dwie głowy ptaka Władysława Terleckiego – ostatni spektakl warszawskiego Teatru Dramatycznego przed rozwiązaniem przez władze, stawiający pytania o granice zdrady i lojalności, a także realizmu politycznego (1982). Do prozy Władysława Terleckiego powrócił w Teatrze Polskim, z którym był związany w latach 1983-1989 (Krótka noc, sceniczna adaptacja powieści Spisek; Cyklop, powstały na podstawie opowiadania Władysława Terleckiego Drezno, 1989). Zwrot ku masce historii dyktowała chęć wypowiedzenia się w sprawach aktualnych; nowe warianty tej problematyki przyniosły realizacje dramatów innych autorów współczesnych: Lokaja Jerzego Rakowieckiego (1988), Sztuki konwersacji Kazimierza Brandysa (1988).

W latach osiemdziesiątych Łapicki reżyserował też Perzyńskiego, Rittnera (Wilki w nocy i rola Prokuratora, 1986), Zapolską, nie bacząc na zmieniające się teatralne mody. Z uporem powtarzał, że interesuje go interpretacja tekstu literackiego, czyli zanurzenie się w świecie wykreowanym przez autora, zgłębienie go i zrozumienie, a następnie przeniesienie na scenę, nie zaś aranżacja przez co rozumiał brutalne naginanie literatury do koncepcji reżysera. Mawiał, że „dobry reżyser to taki, którego w przedstawieniu nie widać”. Szczególnie wyrazistym świadectwem tych przekonań jest fredrowski dorobek Łapickiego, nazywanego „strażnikiem Fredry”. Wielokrotnie grał w jego komediach (Alfred w Pierwszej lepszej i Alfred w Mężu i żonie, Birbancki w Dożywociu, Czesław w Odludkach i poecie, Zdzisław w Pierwszej lepszej, Radost w Ślubach panieńskich) a także komedie Fredry reżyserował, starannie modelując ich wielostronny komizm, od słownego po sytuacyjny, i wydobywając walory wiersza. Finezyjne przedstawienie Ślubów panieńskich, które przygotował w Teatrze Polskim za dyrekcji Dejmka przeszło do historii sceny polskiej (1984). Zrealizował także inne komedie: Damy i huzary (1986) Mąż i żona, (1997), Zemsta (1998), ponownie Śluby panieńskie (1995), Intryga… (2000), a na koniec jednoaktówkę Z Przemyśla do Przeszowy, pod zmienionym tytułem EuroCity (2005).

W latach 80. Łapicki piastował kilka ważnych publicznych funkcji: rektora warszawskiej PWST, wybranego demokratycznie w pierwszych wolnych wyborach w dziejach tej uczelni (na dwie kadencje, od 1981 do 1987); a także posła na Sejm z listy „Solidarności” oraz przewodniczącego Komisji Kultury i Środków Przekazu. Był dwukrotnie prezesem ZASP-u, oddanym działaczem i rzecznikiem środowiska, jednym z najwybitniejszych w historii tego stowarzyszenia.

Barbara Osterloff