Kalendarium

Rzeszów: urodził się Józef Szajna (zm. 24 czerwca 2008 w Warszawie) malarz, scenograf, reżyser, twórca nowatorskich przedstawień teatralnych, główny reprezentant nurtu zwanego teatrem narracji plastycznej. 

Urodził się jako jeden z trzech synów kolejowego maszynisty Juliana Szajny  i jego żony Karoliny z Pieniążków. W chwili wybuchu wojny był uczniem II Gimnazjum im. Stanisława Sobińskiego w Rzeszowie. W 1939 zmobilizowany i wcielony do 17. Pułku Piechoty, dotarł z nim do Lwowa. W listopadzie 1939 przedostał się z terenów zajętych przez Związek Radziecki do okupowanego przez Niemców Rzeszowa. Należał do Szarych Szeregów i Związku Walki Zbrojnej AK (krypt. „Esjot25”). 13 stycznia 1941 został internowany na Słowacji podczas próby przedostania się na Węgry i dalej, do wojska polskiego na Zachodzie. Przekazany władzom niemieckim, był więziony w Muszynie, Nowym Sączu i Tarnowie, a w lipcu przetransportowany do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau (nr obozowy 18729). Za przemycanie korespondencji i próbę ucieczki dwukrotnie osadzany w Bloku Śmierci, ostatecznie trafił do Kompanii Karnej. 15 stycznia 1944 został przeniesiony do obozu w Buchenwaldzie, a stamtąd przewieziony do zewnętrznego obozu (Außenlager) w Schönebeck koło Magdeburga. 15 kwietnia 1945, podczas zarządzonego przez kierownictwo obozu marszu śmierci, udało mu się zbiec.

Po zakończeniu wojny, jako tzw. dipis (displaced person) trafił do polskiej enklawy w Haren nad rzeką Ems na terenie brytyjskiej strefy okupacyjnej Niemiec (tzw. „Maczków”, od nazwiska gen. Stanisława Maczka, dowódcy I Polskiej Dywizji Pancernej, która wyzwalała to miasto i sprawowała w nim władzę okupacyjną). W tamtejszym polskim liceum (jednym z nauczycieli był Tadeusz Nowakowski, autor powieści Obóz Wszystkich Świętych) zrobił maturę.

Do kraju wrócił w 1947 i podjął studia w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (w 1952 uzyskał dyplom w zakresie grafiki, a w 1953 – w zakresie scenografii).

Mówiona encyklopedia teatru polskiego