Kalendarium

Florencja, Teatro della Pergola: na inaugurację dziesiątej edycji festiwalu Rassegna Internazionale dei Teatri Stabili prapremiera Dantego – autorskiego przedstawienia Józefa Szajny (scenariusz, reżyseria i scenografia) na kanwie Boskiej Komedii w przekładzie Edwarda Porębowicza, z muzyką Krzysztofa Pendereckiego i projekcjami Kazimierza Urbańskiego. W premierowej obsadzie znaleźli się Leszek Herdegen (Dante), Anna Milewska (Beatrycze), Antoni Pszoniak (Charon), Jolanta Lothe (Magdalena), Ewa Kozłowska (Franczeska), Stanisław Brudny (Pokutnik).

Wędrówka Dantego po zaświatach – schodami z balkonu w dół, ku scenie, przez pomost, rozpięty niby krzyż między krzesłami, a więc między widzami, jakby nas chciał zagarnąć i wciągnąć w swoje sprawy – jest jak wędrówka przez dzieje. W ujęciu Szajny symbole nabierają dodatkowego znaczenia – stają się dowodem, że to, co się dzieje od wieków wcale się nie skończyło. Ze historia Jakuba, Jana, Judasza, Marii Magdaleny, Megery czy Furii – trwa. Że mimo czasu, który upłynął, mimo nie spotykanego rozwoju – jako ludzie wcale nie posunęliśmy się naprzód. Że współczesność to tylko pomnożona o wielką liczbę zmiana ilościowa, ale jądro sprawy pozostało nienaruszone.

Jest to bardzo piękny, chwilami wzruszający spektakl. Myślę, że tym razem Szajna trafił na scenariusz tak pojemny, że może wyrazić bogactwo znaczeń i treści, nękających artystę. Bo środki, którymi się posługuje są te same; język, którym do nas przemawia jest ten sam. Ale odwołując się do Boskiej Komedii przekazuje nam Szajna treści nieporównanie bogatsze, trafiające w sam rdzeń bólu świata. Spotęgowane całą paletą znaków plastycznych teatru Szajny – składają się na wybitne zjawisko artystyczne, najpiękniejsze i najdojrzalsze w twórczości Szajny.
 

(Andrzej Wróblewski, Ból świata, „Argumenty” 1974, nr 20)

...ktoś, kto już miał lub będzie jeszcze miał sposobność ten spektakl obejrzeć, a raczej wziąć w nim udział, bo jest on właściwie obrzędem – nie zapomni go do końca życia.

Chylę czoła przed Szajną. Uważam, że wszystkie dotychczasowe prace artysty, ogarniętego tragiczną obsesją, były kolejnymi stopniami prowadzącymi na szczyt, na który wstąpił wraz z Dantem, dając w tym widowisku-obrzędzie najczystszy i najpełniejszy wyraz swym talentom i obsesjom, jeszcze wysublimowanym.

(Juliusz Kydryński, Chleb i woda, „Dziennik Polski” 1974, nr 124, 26 maja)

Premiera krajowa Dantego odbyła się  26 kwietnia 1974 w macierzystym Teatrze Studio. Spektakl był grany ponad 500 razy – w roli Dantego występowali w zastępstwie Herdegena Marek Walczewski lub Tomasz Marzecki.