Osoby

Henryk Szletyński (27 II 1903 Homl na Białorusi - 15 IX 1996 Konstancin k. Warsza­wy), aktor, reżyser, dyr., kier. artyst. i lit. teatru, pedagog. Ukończył Oddział Dram. przy Konserwatorium Muz. w Warszawie (1923), a także polonistykę i historię sztuki na UW (1925), odbył roczny kurs fonetyki w In­stytucie Pedagog, u T. Benniego (1924). Egza­min reżyserski ZASP zdał w 1932. Debiutował w sez. 1923/24 w warsz. T. Rozmaitości, pier­wsze jego role, to: Kuba ("Poskromienie złośni­cy" Shakespeare'a), Błędowski ("Warszawianka" Wyspiańskiego). W sez. 1924/25 uczestniczył w objeździe zorganizwanym przez K. Adwen­towicza, a w sez. 1925/26 w występach t. Rybałt S. Wysockiej; grał wówczas, m.in.: Kapsa ("Nadzieja" Heijermansa), Grabca ("Balladyna" Słowackiego). W 1926 grał w warsz. T. Odro­dzonym, w sez. 1926/27 występował, a także reżyserował w T. Polskim w Kaliszu, np. "Bal­ladynę", "Żołnierza królowej Madagaskaru" Dobrzańskiego, "Dobrze skrojony frak" Dregelly'ego, w sez. 1927/28 w T. na Pradze w War­szawie występował np. jako Śmiech ("Legenda" Wyspiańskiego), Nieśmiałowski ("Klub kawa­lerów" Bałuckiego), Albin ("Śluby panieńskie" Fredry). Wystawił tam "Starego kawalera" Korzeniowskiego oraz "Ten, którego biją po twarzy" Andrejewa. W sez. 1928/29 był aktorem T. Polskiego w Wilnie, występował w rolach: Pastora ("Podpory społeczeństwa" Ibsena), Hrabiego Zanotti ("Twarz i maska" Chiarellego), Horacego ("Ham­let" Shakespeare'a), Męża ("Ich czworo" Zapol­skiej). Sez. 1929/30 rozpoczął w warsz. T. "Jas­kółka", następnie w t. Elizeum grał w sztu­kach Gordina "Bóg, szatan i człowiek" oraz "Mirla Efros", potem uczestniczył w tournee zespołu pod kier. W. Brydzińskiego, a także W. Siemaszkowej. W sez. 1930/31 był aktorem i kier. lit. warsz. T. Ateneum, zagrał np. Pe­rełkę ("Zemsta" Fredry), Uczonego ("Europa" Brauna), Alfreda ("Gołębie serce" Galsworth`ego). W 1.1931-37 należał do zespołu T. Miejskich w Łodzi, grał i reżyserował, m.in.: "Krzyczcie Chiny" Tretiakowa (z L. Schillerem), "Cudze dziecko" Szkwarkina (grał Karaułowa), "Pana Jowialskiego" (Szambelan) i "Zemstę" Fredry (Rejent), "Zbrodnię i karę" wg Dostojewskiego (Porfiry), "Cyda" Corneille'a-Wyspiańskiego, "Warszawiankę" Wyspiańskiego, "Jegora Bułyczowa i innych" Gorkiego, "Różę" Żeromskiego, "Intrygę i miłość" i "Zbójców" Schillera. Był też kier. i reżyserem Łódzkiej Sceny TUR (1931-34), kier. Koła Lit.-Dram. TUR. Zaangażowany do zespołu T. Miejskich we Lwowie na sez. 1937/38, reżyserował jego pierwszą prem., "Le­gendę" Wyspiańskiego, ponadto "Staroświecką idyllę" Harwooda i "Pana Jowialskiego", w któ­rym znów zagrał Szambelana. W sez. 1938/39 reżyserował w warsz. t. Buffo, w sez. 1939/40 miał być w zespole T. Miejskich w Łodzi. Oku­pację przeżył pracując jako inkasent w zakła­dach farmaceutycznych, później konduktor Elektrycznych Kolei Dojazdowych (EKD Warszawa-Grodzisk-Milanówek). W 1945 prowa­dził T. Miejski w Łodzi, który nie uzyskał koncesji i w lecie został przyłączony do T. Wojska Polskiego. W zespole tego t. pozostał jako aktor i reżyser do 1949. Reżyserował "Pana Jowialskiego" (rola tyt.), "Ożenek" Gogola, "Oświadczyny" Czechowa, "Zagadnienie rosyj­skie" Simonowa (Mac Pherson), "Otella" Shakespeare'a. Równocześnie, w sez. 1946/47 reżyse­rował gościnnie "Antygonę" Sofoklesa, "Warsza­wiankę" i "Pana Jowialskiego" w T. Miejskim w Katowicach, a w sez 1948/49 w T. Polskim w Warszawie "Wyspę pokoju" Pietrowa, inaugu­rującą 7 I 49 działalność jego filii, T. Kameral­nego (zagrał Pułkownika Ellisa Goodmana). W lutym t. r. został pełnomocnikiem MKiS ds. T. Dolnośląskich we Wrocławiu, a w sez. 1949/50 ich dyr. i kier. artyst. (odtąd pn. T. Dramatyczne). Wystawił "Zemstę" (grał Rejenta) i "Moskiewski charakter" Sofronowa. Od sez. 1950/51 do 31 III 55 sprawował dyr. i kier. artyst. T. Dramatycznych w Krakowie (po roz­dziale t. w sez. 1954/55 pozostał dyr. T. im. Słowackiego). Zrealizował wówczas, m.in.: "Ty­siąc walecznych" Rojewskiego, "Zemstę", "Jegora Bułyczowa i innych", "Fantazego" Słowackiego. Od 1 V 55 do końca sez. 1955/56 był dyr. i kier. artyst. T. Powszechnego w Warszawie, gdzie opracował "Złotą karetę" Leonowa i "Wilki w nocy" Rittnera. W sez. 1957/58 reżyserował w warsz. T. Kameralnym "Ludzi z martwej winnicy" Brandstaettera i "Nie igra się z miłoś­cią" Musseta. Na sez. 1958/59 wrócił do zespołu T. Powszechnego, w jego reż. odbyła się prem. "Elżbiety królowej Anglii" Brucknera, wystąpił też w roli Poloniusza ("Hamlet"). Od sez. 1959/60 do emerytury, na którą przeszedł 1 X 73 grał i reżyserował w T. Narodowym. Ważniejsze role: Malwolio ("Wieczór Trzech Króli" Shakespeare'a). Sędzia śledczy ("Żywy trup" Tołstoja), Seidenstoss ("Przygoda z Vaterlandem" Krucz­kowskiego), Charon i Eurypides ("Żaby" Arystofanesa), Wilkosz ("Uciekła mi przepióreczka" Żeromskiego), Hrabia Rivers ("Ryszard III" Shakespeare'a); prace reżyserskie: "Wilki w nocy" Rittnera (rola Prezydenta sądu), "Król Ryszard II" Shakespeare'a, "Mizantrop" Moliera. Od 1930 łączył działalność artyst. z pracą pedagog., wykładając m.in.: historię t. na Kursach Wokalno-Dramatycznych H. J. Hry­niewieckiej w Warszawie (1930-31), Kursach Dram. przy T. Miejskich w Łodzi (1931-32), następnie tamże na Uniw. Powszechnym (1933-35), w założonym i kierowanym przez siebie Miejskim Studiu Dram. (1945), Studiu T. Lalki i Aktora M. Mikuty (1945-46), PWST (1946-48, okresowo był dziekanem wydz. aktorkiego), na wydz. scen. ASP w Krakowie (1952-55), na wydz. ASP w Warszawie i w warsz. PWST (1956-73, prof. zwyczajny, od 1959 członek Senatu), na wydz. polonistyki UW (1968-69). W 1.1964-70 był członkiem Ra­dy Wyższego Szkolnictwa Artyst. przy MKiS (przewodniczący Sekcji Teatru i członek Pre­zydium), działał naukowo: w 1.1955-61 kiero­wał Zakładem Historii i Teorii Teatru, był też członkiem Rady Naukowej IS PAN (do 1959 PIS) i Komitetu Nauk o Sztuce PAN. Uczest­niczył w tym okresie w pracach FIRT, w obra­dach I Kongresu Teatrologicznego w Londynie (1955), w sesji w Wenecji (1957), w 1.1963-65 był w Komitecie Wykonawczym FIA, od 1986 SEC. Opublikował około 200 artykułów i esejów z dziedziny t., zamieszczanych na łamach pra­sy wil., łódz., lwow., i warsz., np. "Sceny Pol­skiej", Teatru Ludowego, a po wojnie, m.in. w: Teatrze, "Łodzi Teatralnej", Pamiętniku Teatralnym, Odrodzeniu, Kuźnicy, "Ży­ciu Literackim", Kulturze, Dialogu. Był autorem książek, np.: "Szkice o aktorach" 1975, "Szkice o teatrze", "Siedem gawęd z czasów mło­dości" 1979, "Kształtowanie się nowoczesnej sztuki aktorskiej w Polsce" 1981, "Sylwety i wspominki" 1984, "Stefana Jaracza wzloty i zbłądzenia" 1984, "Opowieść o Leonie Schillerze" 1988. W 1.1959-61, 1963-65 i 1983 był preze­sem ZG SPATiF-ZASP, od 1980 przewodniczą­cym Kapituły Członków Zasłużonych. Obcho­dził jub.: 40-lecia pracy artyst. (1964) i 60-lecia (27 II 83). Źródło: Almanach Sceny Polskiej 1996/97 tom XXXVIII, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2002