Autorzy

HRABAL Bohumil
(ur. 28 marca 1914 Brno-Židenice, Austro-Węgry - zm. 3 lutego 1997, Praga, Czechy)
Prozaik czeski, autor opowiadań i powieści, najbardziej znany w świecie czeski pisarz XX wieku. Urodził się na Morawach w rodzinie zamożnego piwowara, wychował się w Nymburku nad Łabą; tam też skończył gimnazjum. W tym okresie niezwykle ważną postacią w życiu Hrabala był wujek Pepi, snujący barwne opowieści (stał się on, obok rodziców, jednym z głównych bohaterów trylogii "Postrzyżyny", "Taka piękna żałoba", "Skarby świata całego"). W latach trzydziestych Bohumil Hrabal rozpoczął studia prawnicze w Pradze, która była w tym czasie ważnym ośrodkiem życia artystycznego; ten okres wywarł duży wpływ na kształtowanie osobowości przyszłego pisarza. Po zamknięciu uniwersytetu przez Niemców, Hrabal wrócił do Nymburka. Pracował w browarze ojca, był magazynierem w spółdzielni spożywców, bezpłatnie aplikował u notariusza (te doświadczenia wykorzystał po latach w "Bawidułkach"), uczył się stenografii i maszynopisania. Wreszcie podjął pracę na kolei, na początku jako prosty robotnik układał tory, z czasem został dyżurnym ruchu w Kostomlatach nad Łabą. Tam spędził wojnę (do tego okresu życia powrócił w "Pociągach pod specjalnym nadzorem"), tam też poznał naiwne malarstwo koziego rzeźnika (echa w "Bambini di Praga").
Po wojnie Hrabal skończył studia, ale nie podjął pracy jako prawnik. Zarabiał na życie jako domokrążca i agent ubezpieczeniowy firmy "Podpora starości" do momentu jej upadku, traktując to zajęcie jako trening psychologiczny i sposób na przezwyciężenie własnej nieśmiałości (zdobyte w ten sposób doświadczenia wykorzystał w powieści "Bambini di Praga"). Przez jakiś czas był bezrobotny, potem był także pracownikiem Funduszu Rzemieślniczego i komiwojażerem (sprzedawał wyroby kosmetyczne i zabawki). Podróżował po całych Czechach, ciągle zmieniał pracę, spędzał czas w hotelach i piwiarniach. Przez jakiś czas pracował też jako robotnik w zakładach hutniczych Kladana, gdzie uległ poważnemu wypadkowi, doznając ciężkiego urazu głowy (1954). Po powrocie do Pragi podjął pracę w zbiornicy makulatury (do doświadczeń z tej pracy odwołał się w "Zbyt głośnej samotności").
Ta barwna i burzliwa biografia po części wyniknęła z bierności Hrabala, poddającego się temu, co przynosi życie, po części była wynikiem wyboru - Hrabal chciał pozostawać na dole drabiny społecznej, żeby zdobywać kolejne doświadczenia. W końcu lat czterdziestych zaczął bowiem pisać; przez pierwsze lata pisał "do szuflady"- próby publikacji wierszy, poematów, opowiadań i szkiców kończyły się niepowodzeniem. Dopiero w 1963 roku, mając niemal pięćdziesięciu lat, zadebiutował tomem opowiadań "Perełka na dnie", ale najwcześniejsze utwory, w tym "Bambini di Praga", ukazały się dopiero w 1970 roku w tomie poezji i prozy "Pąkowie". W 1964 roku opublikował "Bawidułki" (tom opowiadań) i "Lekcje tańca dla starszych i zaawansowanych" (opowiadanie), rok później "Pociągi pod specjalnym nadzorem" (opowiadanie). Ekranizacja tego ostatniego utworu (w reżyserii Jiřiego Menzla), w którym Hrabal wyłamał się z heroicznej konwencji pisania o II wojnie światowej, przyniosła mu zainteresowanie za granicą. W ciągu kilku lat Hrabal stał się sławny, został laureatem nagród państwowych i międzynarodowych, doczekał się teatralnych adaptacji swoich utworów.
Po stłumieniu praskiej wiosny usunięto Hrabala ze Związku Pisarzy, jego książki wycofano z księgarń, nowe nie były publikowane, a pisarz nie miał pracy. Zdecydował się jednak pozostać w kraju. Znów pisał "do szuflady", ale wśród czytelników krążyły rękopisy. W tym czasie powstała między innymi pierwsza powieść "Obsługiwałem angielskiego króla", jeden z najlepszych utworów Hrabala, przekornie tradycyjna powieść edukacyjna, w której autor wprowadza postać antybohatera, i zbiór opowiadań "Święto przebiśniegu". Hrabal był często wzywany na przesłuchania, bał się. Zaczął unikać przyjaciół aktywnych w opozycji. Wreszcie w !975 roku udzielił wywiadu, w którym wygłosił lojalistyczne wobec władzy oświadczenie. Odtąd mógł publikować teksty, godząc się na ostrą cenzurę tego okresu. Czytelnicy jednak odwrócili się od niego, zdarzały się przypadki palenia jego książek przez młodych zapaleńców, a intelektualiści atakowali go za nieetyczne zachowanie. Hrabal cierpiał także z powodu wewnętrznego rozdarcia - z racji narzuconej sobie autocenzury sam siebie oskarżał o tchórzostwo. W tym okresie powstało kolejne mistrzowskie dzieło - "Zbyt głośna samotność" (1980), dłuższe opowiadanie, którego akcja toczy się w środowisku pracowników zbiornicy surowców wtórnych (ukazało się w drugim obiegu), a także trylogia "Postrzyżyny", "Taka piękna żałoba", "Skarby świata całego" (1981), w której Hrabal powrócił do wspomnień swojego dzieciństwa. W pierwszej połowie lat osiemdziesiątych napisał kolejną trylogię autobiograficzną: "Wesela w domu", "Vita nuova", "Przerwy w zabudowie". Obdarzoną ironicznym spojrzeniem narratorką tych utworów jest żona pisarza, Eliszka. Ostatnia część trylogii, wydana w 1986 roku przez trzy czeskie wydawnictwa emigracyjne i przez praski samizdat, zawiera opis dramatycznych wydarzeń praskiej wiosny i późniejszych represji.
Władze przemilczały siedemdziesiąte urodziny Hrabala, tymczasem zagraniczni dziennikarze przyjeżdżali do Pragi, by prosić pisarza o wywiad. W drugiej połowie lat osiemdziesiątych, Hrabal, załamany po śmierci żony, sporo podróżował, przyjmując zaproszenia z całego świata. W 1989 roku z wielką radością witał zmianę ustroju; w czasie aksamitnej rewolucji po raz pierwszy zaangażował się politycznie. W tym czasie napisał też swoje ostatnie opowiadanie, "Zaczarowany flet" (1990), poświęcone protestom studenckim. W 1993 Hrabal został laureatem nagrody Jaroslava Seiferta, najbardziej prestiżowej nagrody literackiej w Czechach. Rok później we Francji powstała ekranizacja "Zbyt głośnej samotności" (reżyseria Vera Cais).
Bohumil Hrabal był zafascynowany folklorem przedmieścia i ten folklor usiłował ocalić od zapomnienia. Bohaterami jego prozy są robotnicy, rzemieślnicy, drobni urzędnicy, agenci ubezpieczeniowi. Są postaciami barwnymi a zarazem wyrazistymi, karciarzami, pijakami, uwodzicielami, cwaniakami, frajerami, żartownisiami. Plebejusze Hrabala są jowialni, odważni, sprytni i mądrzy. Pisarz kreował świat i swoich bohaterów poprzez język, rezygnując z literackiego na rzecz potocznego (przysporzył w ten sposób niemało kłopotów tłumaczom). Był mistrzem narracji. Źródeł jego prozy badacze doszukują się w czeskiej tradycji plebejskiej (zwłaszcza Jaroslava Haška), a także w utworach Joyce'a, Becketta i Ionesco.