Osoby

JARSZEWSKA Wanda z Zybertów, 2° v. Relidzyńska, pseud. Kotwicz (3 XI 1888 Warszawa - 15 V 1964 Warszawa), aktorka, reżyser. Była córką Juliana i Marii Zybertów, żoną -> Stanisława J. W Warszawie ukoń­czyła gimn. i Klasę Dramatyczną przy Warsz. Tow. Muzycznym. Debiutowała pod pseud. Kotwicz w 1905 w zespole objazdowym B. Bolesławskiego; w sez. 1905/06 występowała w zespole W. Siemaszkowej, potem w zespole Cz. Janowskiego. W tym czasie wyszła za mąż za aktora Stanisława J. i początkowo występo­wała pod nazwiskiem Kotwicz-Jarszewska (luty 1906), potem J. W czerwcu 1906 występowała w warsz. T. Nowym. W końcu tego roku prowadziła oficjalnie własny zespół (którego faktycznym kierownikiem był jej mąż). W 1907 została zaangażowana do T. Małego w Warszawie, gdzie grała role naiwne i liryczne. W 1908 zwróciła uwagę krytyki rolą Marii ("Piekielnica"). Na sez. 1908/09 została zaangażowana do zespołu farsy WTR. W 1909 na propozycję L. Solskiego uzyskała bezpłatny urlop i przeniosła się do T. im. Słowackiego w Krakowie, gdzie pozostała do 1919. Grała w tym czasie ponad trzysta ról i odniosła wielkie, sukcesy w takich rolach, jak np. Aniela ("Śluby panieńskie"), Panna Młoda ("Wesele"), Laura ("Zawisza Czarny" J. Sło­wackiego), Barbara ("Złote więzy"), Hania ("Głupi Jakub"). Dała się poznać jako znakomita aktorka liryczna o za­cięciu komediowym. W czasie pobytu w Krakowie występowała gościnnie w Warszawie i w T. Popularnym w Łodzi (1911). 8 VIII 1919 w Krakowie wyszła za literata Józefa Relidzyńskiego, lecz nadal używała na scenie nazwiska Jarszewska. W 1919 wróciła do War­szawy i do 1939 występowała tu stale: w 1919 w T. Let­nim i T. Rozmaitości, w 1920 w T. Bagatela, w 1920-21 w T. Reduta, w 1922-24 w T. Rozmaitości, w 1924-39 w T. Narodowym, T. Letnim i T. Nowym. W 1931 grała też w T. Mała Kometa. W czasie II wojny świat. wy­stępowała w jawnym T. Komedia. Przez krótki czas pracowała też jako kelnerka w barze "Znachor". W 1945 występowała w zespole objazdowym w sztuce "Matura", w sez. 1945/46 w Gdyni w T. Komedia, w sez. 1946/47 w T. Marynarki Wojennej. W teatrach tych także reżyserowała, m.in. "Śluby panieńskie", "Szczęście Frania", "Męża i żonę", "Przeprowadzkę". Od 1947 występo­wała stale w T. Powszechnym w Warszawie. Tu 24 V 1961 obchodziła jubileusz pięćdziesięciopięciolecia pracy artystycznej grając rolę Eleonory ("Cyd"). Najwybitniejsze role z okresu międzywojennego: Cie­pielowa ("Przeprowadzka"), Królowa Żona ("Bolesław Śmiały"), Maria ("Żabusia"), Lipowska ("Szczęście Frania"); z okresu powojennego - Julia ("Dom kobiet"), Dulska ("Moralność pani Dulskiej"), Wróblewska ("Ruchome piaski"). Baronowa Gapiomiejska ("Grzegorz Dyndała"). Grała w filmach. Bibl.: Almanach 1963/64; Almanach, Lwów 1911 (il.); Szczublewski: Reduta; Express wiecz. 1961 nr 123; Kur. Pol. 1961 nr 125; Kur. warsz. 1906 nr 151, 1907 nr 191, 198,310; Stolica 1961 nr 25 (W. Natanson), 1964 nr 23; Teatr 1961 nr 13 (J. Macierakowski), Życie Warsz. 1961 nr 123, 1964 nr 120; Afisze i programy, IS PAN. Ikon.: A. Karpiński: Portret, olej, 1914-16 - MHKraków; Fot. pryw. i w rolach - IS PAN, MTWarszawa. Film.: 1932 - Księżna Łowicka; 1933 - Dwanaście krzeseł, Prokurator Alicja Horn, Szpieg w masce, Wyrok życia, Zabaw­ka; 1934 - Córka generała Pankratowa, Przeor Kordecki - Obrońca Częstochowy, Śluby ułańskie; 1935 - Antek polic­majster, Kochaj tylko mnie; 1936 - Będzie lepiej, Trędowata; 1937 - Dyplomatyczna żona, Kościuszko pod Racławicami, Książątko, Niedorajda, Skłamałam, Ty, co w Ostrej świecisz Bramie, Ułan księcia Józefa, Znachor; 1938 - Druga młodość, Florian, Moi rodzice rozwodzą się, Serce matki, Sygnały, Wrzos;1939- Biały murzyn, Doktor Murek, O czym się nie mówi, Żona i nie żona; 1962 - Dziewczyna z dobrego domu. Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973