Osoby

GOŁĘBIOWSKI Rudolf (4 stycznia 1919 Kraków – 26 sierpnia 2000 Warszawa),

aktor. 

Był synem Kazimierza Gołębiowskiego i Stanisławy z Butków; mężem aktorki Marii Gołębiowskiej (ślub w 1948). W Krakowie ukończył Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza, a w 1936–38 kontynuował naukę w Instytucie Administracyjno-Gospodarczym. Jako młody chłopak brał udział w przedstawieniach amatorskiego zespołu teatralnego przy Bursie księdza Mieczysława Kuznowicza, a według własnej relacji w 1938–39 sam również organizował amatorskie przedstawienia. 

W latach II wojny światowej i okupacji niemieckiej mieszkał nadal w Krakowie, był robotnikiem w niemieckiej fabryce maszyn biurowych. Od lutego do maja 1945 pracował w Państwowych Zakładach Mechanicznych jako kierownik działu konserwacji maszyn biurowych. W marcu 1945 został słuchaczem Studia przy krakowskim Starym Teatrze i w tymże roku zdał eksternistyczny egzamin aktorski, ale w roku akademickim 1945/46 uczęszczał na II kurs Studia; brał udział w pokazie opery buffo Zemsta przodków.

Debiutował 28 sierpnia 1945 rolą Rousseau (Lato w Nohant), w inauguracyjnym przedstawieniu krakowskiego Teatru Kameralnego Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego i występował tu do 30 września, od 1 października tego roku do 1 września 1946 grał w Starym Teatrze, m.in.: Księcia Mszczuja (Masław), Stewarda i Rektora (Jajko Kolumba), Szofera (Pasażer bez bagażu). W sezonie 1946/47 znalazł się w grupie absolwentów Studia, którzy utworzyli objazdowy zespół Teatru Kameralnego Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego pod nazwą Teatr 17, wystąpił w nim w rolach Pana Zgody (Świętoszek) i Rentiera (Wariatka z Chaillot). W sezonach 1947/48 i 1948/49 grał w Teatrze śląskim w Katowicach, m.in. Bobina (Słomkowy kapelusz), Piotra (Komedia Andrzeja Wydrzyńskiego), Jerzego (Inżynier Saba). Od sezonu 1949/50 do 1 maja 1957 występował w Teatrze Narodowym w Warszawie, np. jako: Kawaler Worsley (Sułkowski, 1951), Luliukow (Rewizor, 1952); Glasenapp (Bobrowe futro), Lassota (Karykatury) – 1953; Bazylio (Szalony dzień, czyli Wesele Figara, 1954), a na scenie Teatru Współczesnego (w czasie fuzji obu scen w 1954–57) zagrał Baltazara (Karoca w Teatrze Klary Gazul, 1955). T. Kwiatkowski pisał o nim: „typ aktora charakterystycznego”, „zdolny, inteligentny i sam szukający swoich ścieżek”. 

W 1956 był jednym z założycieli Teatru Satyrycznego Buffo; z Zenonem Wiktorczykiem 17 kwietnia 1956 reżyserował inauguracyjny program Strwożenie światka. Od lipca 1957 należał do jego zespołu (teraz pod nazwą Teatr Satyry Buffo) i wystąpił w kilku programach składanych, a na jego drugiej scenie, w Teatrze Sensacji zagrał Komisarza policji (Samobójstwo doskonałe). Po przyłączeniu Teatru Buffo do Teatru Syrena w kwietniu 1958, pozostał w tym zespole do 31 grudnia 1989, a do 1993 nadal współpracował. 

Występował w charakterystycznych rolach w komediach, rewiach i programach składanych Syreny. Niektóre z nich: Rovigo, minister policji (Madame Sans-Gêne, 1958), Goldwein (Maestro, 1959), Pstrico del Magnesio (Jego ekscelencja, 1963), Bienassis (Pani prezesowa, 1966), Wasyl i Aktor TV (Szklane wesele, 1967), Wieczorek (Wodewil warszawski, 1974), August (Bądź moją wdową, 1975), Robert i Pastor Jerome (Taniec kogutów, 1991). Był autorem tekstów do wielu programów Syreny, m.in. współautorem (ze Zbigniewem Korpolewskim) scenariusza Tych lat nie odda nikt (1993), a z Wojciechem Młynarskim przedstawienia Hemar w warszawskim Teatrze Ateneum (1987). W dniu 31 grudnia 1994 otrzymał nagrodę „Sylwestra”, przyznawaną przez dyrekcję Teatru Syrena niegrającym już, zasłużonym aktorom tego teatru. 

Grał niewielkie role w spektaklach Teatru TV, np. Suflera (Molière, czyli Zmowa świętoszków, 1981); opracował również scenariusze kilku telewizyjnych widowisk kabaretowych, np. Cabaret Warietano, czyli XI muza Juliana Tuwima (1967), Boya igraszki kabaretowe (1969). Zagrał w kilku filmach, m.in. w ...Gdziekolwiek jesteś panie prezydencie... (1978). 

Był znanym kolekcjonerem varsavianów i teatraliów (zbierał m.in. afisze, programy, zdjęcia, zaproszenia, bilety, pocztówki), a także tekstów piosenek i nagrań muzycznych z 20-lecia międzywojennego. Swoje cenne zbiory udostępniał na wystawach, m.in. w Muzeum Historycznym miasta Warszawy, Muzeum Karykatury w Warszawie, w warszawskiej siedzibie Związku Artystów Scen Polskich, w Bibliotece Raczyńskich w Poznaniu, Muzeum Teatralnym w Warszawie i Krakowie. Był Członkiem Zasłużonym Związku Artystów Scen Polskich, brał udział w pracach Komisji Rewizyjnej, w 1998 współorganizował uroczystości 80-lecia Związku. Działał w Towarzystwie Przyjaciół Książki. 

Bibliografia

Almanach 1999/2000; Linert: T. Śląski (il.); Orzechowski: Stary Teatr (il.); J. Ronard Bujański: Starego Teatru druga młodość, Kraków 1985; Sempoliński: Druga połowa; Sto lat Starego Teatru s. 79–82; T. Syrena 1947–2007 (il.); Warnecki; Wydrzyński (il.); Gaz. Wyb. 2000 nr 201, 202, 205 (il.), 208 (il.); Nowy Tyg. Popularny 2000 nr 39; Twórczość 1946 z. 3 (T. Kwiatkowski); Życie Warsz. 1995 nr 3; Akta (fot.), ZASP; Almanach 1944–59; www.filmpolski.pl 

Ikonografia

J. Żebrowski: G. jako Kawaler Worsley (Sułkowski), karyk. rys., repr. Express Wiecz. 1951 nr 221 i G. jako Lassota (Karykatury), karyk. rys., repr. Express Wiecz. 1953 nr 138; E. Mańczak: Portret, karyk., rys., tusz, repr. Pol. karykatura; M. Pietrzyk: Portret, karyk., rys. (z maską) – repr. fot. lTWarszawa; Fot. – Bibl. Nar., IS PAN, ITWarszawa, NAC.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.