Osoby

BURNATOWICZ Tadeusz (5 II 1900 Stanisła­wów - 4 V 1977 Kraków), aktor. Był synem nauczyciela szkoły handlowej Stanisława B. i Leo­poldyny z domu Muller, mężem najpierw Marii Zygmunt (ślub w czerwcu 1940), później aktorki Stanisławy Karbowskiej, właśc. Anny Stanisławy z domu Durkalec (ślub 29 X 1960). Od 1907 mie­szkał w Krakowie i tam zdał maturę. Potem przez dwa lata studiował architekturę w lwow. Szkole Politechnicznej. Aktorstwa uczył się (przez dwa la­ta) w Szkole Dram. F. Frączkowskiego we Lwowie, którą skończył w 1922. Od września 1922 w T. im. Słowackiego w Krakowie występował w małych rolach, m.in. jako Ksiądz Lwowicz ("Dziady"); rów­nocześnie uczęszczał do krak. Miejskiej Szkoły Dram. i w czerwcu 1923 brał udział w popisach jej uczniów. Od sez. 1923/24 nadal był w T. im. Słowackiego, z którym związany był całe życie. W 1926 współpracował też z krak. t. marionetek W. Hemzaczka. Latem 1938 (maj-lipiec) brał udział w objeździe Reduty; grał Ciekockiego ("Uciekła mi przepióreczka"). Podczas okupacji niem. nie wystę­pował; od grudnia 1939 do 18 I 1945 pracował jako urzędnik w krak. Magistracie. Od 1 II 1945 był znowu w zespole T. im. Słowackiego; już 19 II 1945 grał Radostowca ("Uciekła mi przepióreczka"), w pierwszej powojennej prem. tego teatru. Od sez. 1946/47, po utworzeniu Miejskich T. Dramatycz­nych, grał nie tylko na scenie macierzystej, ale także w Starym Teatrze. Jubileusz czterdziestolecia pracy aktorskiej obchodził 2 XII 1961 w roli Ko­wala ("Kowal, pieniądze i gwiazdy"). Na emeryturę przeszedł 30 IX 1970. W 1948 wystąpił w filmie "Stalowe serca". Zarówno przed, jak i po wojnie, występował często w Teatrze PR. Równolegle z pracą na scenie zajmował się peda­gogiką. Od 1933 prowadził zajęcia praktyczne w Miejskiej Szkole Dram. w Krakowie. Po wojnie był jednym z organizatorów krak. Państw. Szkoły Dram.; w roku akademickim 1946/47 zastępcą J. Os­terwy na stanowisku dyr. tej szkoły (bez nominacji), a w 1947 jej wicedyrektorem. Od 1 IX 1950 do 30 VIII 1953 był dyr. PWSA, a od 1 IX 1953 do 30 VIII 1963 jej rektorem (od 1955 pn. PWST); w 1956 otrzymał tytuł prof. zwyczajnego; do 1973 wchodził w skład senatu szkoły. W 1946-71 wy­kładał przedmioty: gra aktorska i praca z aktorem. Reżyserował studenckie spektakle dyplomowe: "Jak wam się podoba" (1956), "Sędziowie" (1958, 1969), "Świętoszek" (1960), "Głupi Jakub" i "Nie igra się z miłością" (1963), "Spazmy modne" (1966). W T. im. Słowackiego wyreżyserował tylko jedną sztukę - "Inżynier Saba" (1950). Położył duże zasługi jako wieloletni pedagog i kierownik krak. PWST. jako nauczyciel kładł nacisk na samodzielne doskonalenie warsztatu przyszłych aktorów poświęcając szczegól­nie dużo uwagi komponowaniu przez nich etiud aktorskich" (M. Kucia). W pierwszych 1. powojen­nych w krak. ASP studiował pod kier. E. Eibischa malarstwo, które odtąd stało się jego pasją. Był członkiem zasłużonym SPATiF-ZASP. Był aktorem znanym i lubianym w Krakowie. Miał b. dobre warunki sceniczne. Urodziwy, "wysoki, postawny, o masywnej budowie i doniosłym, silnym głosie" (A. Tarn), był aktorem "nie tylko uzdol­nionym, ale wszechstronnie użytecznym" (B. Dą­browski). W jego twórczości można wyodrębnić trzy okresy. Do roku 1939 grał dużo ról b. różno­rodnych, doskonalił swój warsztat aktorski pod kier. wybitnych reżyserów - J. {#os16742} Osterwy{/#}, T. Trzcińskie­go, Z. Nowakowskiego. Występował w komediach A. Fredry, m.in. jako Wiktor ("Pan Jowialski", 1925, 1933), Lubomir ("Pan Geldhab", 1931), w dramatach S. Wyspiańskiego, m.in. jako: Wojtek ("Wesele", wie­lokrotnie od 1923), Anioł Czarny ("Akropolis", 1926), Jasiek ("Wesele", 1932), Ares ("Noc listopadowa", 1935), Rycerz Stanisław ("Bolesław Śmiały", 1937); grał tak­że: Widmo i Księdza Lwowicza ("Dziady", 1924), Bardosa ("Krakowiacy i Górale", 1928), Felka ("U mety", 1932), Obywatela Juhasa ("Gałązka rozmarynu", 1937), Kostryna ("Balladyna", 1938), Jaśka ("Zacza­rowane koło", 1938). Często występował w repertu­arze współczesnym. Grane w tym okresie role od­znaczały się bezpośredniością, naturalnością i tempe­ramentem; wg S. Marczaka-Oborskiego (Teatr 1918-39) "najchętniej grywał ludzi prostodusznych i szcze­rych, albo rycersko szlachetnych", a jego postacie "znamionowała pewna szorstkość, pokrywająca wra­żliwość, albo specyficzny męski wdzięk". O jego aktorstwie z okresu po II wojnie świat. M. Kucia pisał: "łączy on w swej pracy aktorskiej najcen­niejsze doświadczenia międzywojennej i współczes­nej praktyki teatralnej. Kreowane postacie określa zawsze w sposób realistyczny, wzbogacając je umie­jętnie we własne doświadczenia i doznania". W okresie 1945-55 grał dużo, także w sztukach socre­alistycznych, próbując stworzyć, ze zmiennym po­wodzeniem, model nowego bohatera. I choć T. Kwiat­kowski pisał: "Emploi aktorskie Burnatowicza nie jest szerokie, swoją postawą, intonacjami głosowy­mi, używanymi przez niego prostymi środkami wy­razu, nie może on zagrać roli o dużej skali psy­chologicznej", to przyznawał, że "jest aktorem pro­stego człowieka niezawodnym i sumiennym". S. Mar­czak-Oborski (Życie teatr. 1944-64) zwracał uwagę, że B. umiał wydobyć "przejmujące akcenty w prze­życiach tak zwanych szarych ludzi", np. jako Andrzej Prozorow ("Trzy siostry", 1949), Ojciec ("Wczoraj i przedwczoraj", 1950) i Le Doux ("Pociąg do Marsylii", 1952). Inne najważniejsze role z tych lat: Kirkor ("Balladyna"), Wielorzecki ("Dziewczyna z lasu") i Sa­fonow ("Rosjanie") - 1945, Nił ("Mieszczanie", 1946), Jan Saba ("Inżynier Saba", 1949, 1950), Groznoj ("Lu­bow Jarowaja", 1949), Rosłyj ("Piąta symfonia", 1952), Jan Korbut ("Dom na Twardej", 1955). W drugiej poł. lat pięćdziesiątych i w 1. sześćdziesiątych grał rzadko, często były to doskonale opracowane role postaci epizodycznych; do ważnych i ciekawych na­leżały: Kreon ("Antygona" J. Anouilha na scenie Sta­rego T., 1957) i Max ("Powrót do domu", 1967). Zarzucano mu w tym czasie aktorstwo chłodne i staroświeckie. O jego jubileuszowej roli Kowala w 1961 T. Kudliński pisał: "Był to przykład aktorstwa (jednolitego zresztą w całym zespole) bardzo zamie­rzchłego, którego nieprzemijającą wartością pozosta­nie dokładność wysławiania, charakterystyki typu oraz jednoznacznej gestyki i gry". Ostatnią jego rolą była tyt. w "Złotej Czaszce" (prem. 9 X 1969).
Bibl.: Almanach 1976/77; Dąbrowski: Na deskach t. 1-3; Hist. filmu t. 3; Marczak-Oborski: Teatr 1918-39 (il.); Marczak-Oborski: Życie teatr. 1944-64; PWST w Krakowie; Sto lat Starego Teatru; Stokowa: Wyspiański; Wilski: Szkol­nictwo; Dialog 1968 nr 2 (A. Tarn); Dz. Pol. 1961 nr 305 (T. Kudliński); Gaz. Płd. 1977 nr 108 (J. Bober; il.); Kron. Krakowa 1971 s. 197-198 (M. Kucia; il.); Pam. Teatr. 1973 z. 3-4 s. 447, 451, 454, 1987 z. 1-2 s. 64; Twórczość 1946 nr 3 (T. Kwiatkowski); Życie Lit. 1978 nr 4 (B. Nizińska; il.); Afisze, programy i wycinki prasowe, IS PAN; Akta (tu fot.), ZASP; Akta, T. im. Słowackiego Kraków.
Ikon.: T. Waśkowski: Portret, olej, 1940 - PWST Kraków, dep. MHKraków; M. Demczuk: B. jako Bennecke (Nie­mcy), rys. węglem, 1949 - MHKraków; A. Siwecki: Po­rtret, informacja - katalog: Alojzy Siwecki. Wystawa ma­larstwa, grudzień 1982 - styczeń 1983 Kraków; A. Stopka: B. jako Prozorow ("Trzy siostry"), karyk., rys., repr. Dz. Lit. 1949 nr 5/6; J. Jurjewicz: B. jako van Buck ("Nie trzeba się zarzekać"), rys., repr. Echo Krak. 1951 nr 166; J. Że­browski: B. jako van Buck ("Nie trzeba się zarzekać"), rys., repr. Echo Krak. 1951 nr 169; Fot. - Arch. Dok. Mech., IS PAN.
Film.: 1948 - "Stalowe serca" (f.); Fragm. kroniki film. 1969, Arch. WFD. Nagrania: Role - Red. Dok. Inf. PR.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994