Bronisława Wolska
WOLSKA Bronisława, z Ładnowskich, 2° v. Wohleber, Wohlleber (7 II 1840 Kraków - 7 V 1926 Kraków), aktorka. Była córką -> Aleksandra Ładnowskiego i - Rozalii Ładnowskiej z Brzozowskich, siostrą -> Aleksandry Rakiewiczowej i -> Bolesława Ładnowskiego, żoną -> Władysława W. Do 1865 używała na scenie nazwiska panieńskiego. Już jako dziecko występowała w t. w Krakowie. Debiutowała w 1854 w t. krak.; z zespołem tego t. jeździła też w 1854 i 1855 na występy do Poznania i Gniezna, a w 1856 do Wiednia i Kalisza. Lata 1857-60 spędziła Z rodzicami w zespole A. Gubarzewskiego, m.in. w Tarnowie, Nowym Sączu, Iwoniczu, Rzeszowie. W 1860 krótko występowała w Krakowie, a w 1860-62 w wędrownym Zespole swego ojca w Królestwie Pol., m.in. w Kielcach, Radomiu, Płocku. Grała wówczas m.in. Zosię ("Zabobon, czyli Krakowiacy i Górale"), Anusię ("Dziewczyna i dama"), Zuzię ("Damy i huzary"). Od kwietnia do grudnia 1862 wystąpiła kilka razy z rodzicami na scenie krak., od marca 1863 grała u L. Ortyńskiego w Czerniowcach. Sez. 1864/65 spędziła w t. lwow.; wystąpiła tu pierwszy raz 23 X 1864 w dramacie "Urszula Majerin". W 1865 wyszła za aktora Władysława Wolskiego i odtąd używała jego nazwiska. Od marca 1865 do 1911 występowała w Krakowie. W 1881, w dziesięć lat po śmierci pierwszego męża, wyszła ponownie za mąż, za Władysława Wohlebera (Wohllebera), naczelnika komory celnej w Krakowie. W tym okresie opuściła scenę (od 29 VI 1882), lecz po śmierci drugiego męża powróciła do teatru (od 25 V 1884). 22 IV 1899 obchodziła w t. krak. jubileusz czterdziestopięciolecia pracy w roli Pani Dobrójskiej ("Śluby panieńskie"), a 13 V 1911 jubileusz pięćdziesięciopięciolecia w tyt. roli w "Pani kasztelanowej". Wkrótce po drugim jubileuszu wycofała się ze sceny. Karierę zaczęła od ról naiwnych i amantek, później (w Czerniowcach i początkowo we Lwowie) grywała bohaterki dram., m.in. Amelię ("Mazepa"), Judytę ("Uriel Akosta"), Ludwikę ("Intryga i miłość"). Stosunkowo wcześnie przeszła do ról charakterystycznych i matek. Niezwykle sumienna, miała zawsze role świetnie przygotowane pamięciowo. Nie była "gwiazdą", uchodziła jednak za aktorkę, na której zawsze można polegać. W rolach dram. miewała niepospolitą siłę, np. jako Emilia ("Otello") i prawdę wyrazu, np. jako Lukrecja ("Beatryks Cenci"). K. Estreicher cenił jej role starych panien. S. Koźmian pisał w 1885, że z roli Figaszewskiej ("Dwie blizny") "stwarza prawdziwe arcydzieło. Zawsze dobrze wychowana na scenie, ma miarę, która chroni od przesady, i prawdę, która przekonywa widza". Ogółem grała ok. tysiąca ról. Gdy w 1882 zrezygnowała z pracy w t., S. Koźmian narzekał: "Ustąpienie Wolskiej to prawdziwa klęska dla repertuaru. Nie ma prawie sztuki, która by jej współudziału nie wymagała, a o jej zastąpieniu trudno nawet marzyć". W swym dorobku miała wiele znakomitych ról, zarówno w dramacie jak i w komedii (w tym wiele ról fredrowskich). Najlepsze, prócz wymienionych: Maria ("Dymitr i Maria"), Królowa Anna ("Szklanka wody"), Ludwika ("Frou-Frou"), Deborah ("Deborah"), Elżbieta ("Maria Stuart" F. Schillera), Bona ("Barbara Radziwiłłówna" A. Felińskiego), Królowa ("Hamlet"), Augusta ("Gniazdo rodzinne"), Makryna ("Śnieg"), Wdowa ("Balladyna"), Respektowa ("Fantazy"), Kasztelanowa ("Wąsy i peruka"), Tykalska ("Pan Damazy"), Jowialska ("Pan Jowialski"), Aniela i Orgonowa ("Damy i huzary"), Radczyni ("Wesele"). "W podeszłym będąc wieku wnosiła na scenę dystynkcję starej matrony i czar matki polskiej" ("Życie Teatru"). Była autorką cennego pamiętnika, który zginął (fragm. wydrukowano w "Królowi Duchowi na dniu powrotu - Teatr im. Juliusza Słowackiego", Kraków 1927, oraz w t. I Wspomnień aktorów, Warszawa 1963). Bibl.: Album teatr. II s. 37-39 (il.); Almanach, Lwów 1911 (il.); Almanach Modrzejewskiej; K. Estreicher: Bronisława Wolska i Bolesław Ładnowski, Kraków 1899 (odb. z Czasu 1899 nr 92); Estreicher: Teatra; Fredro na scenie; Got: Teatr Koźmiana; Grzymała-Siedlecki: Pawlikowski (il.); Hahn: Shakespeare w Polsce; Koźmian: Teatr (il.); Okręt s. 395; Solski: Wspomnienia; Wspomnienia aktorów (il.); Afisz teatr. 1966/67 nr 21 (il.); EMTA 1885 nr 114, 1893 nr 501 (il.), 1899 nr 17; Pam. teatr. 1962 z. 1 (S. Dąbrowski s. 6, 7, 16-19; tu il.); Prz. teatr. i kinematogr. 1922 nr 36/37 (il.); Scena i Sztuka 1908 nr 9 (il.), 1911 nr 19; Świat 1911 nr 19; Życie Teatru 1926 nr 19/20; Afisze, Bibl. Jagiell., IS PAN; Akt urodzenia i zgonu, parafia Panny Marii Kraków. Ikon.: K. Olpiński: Portret, olej-T. im. Słowackiego Kraków; S. Fabijański: Portret (tbl. Artystki teatru krakowskiego), rys., 1893 - MTWarszawa; Fot. pryw. i w rolach - Arch. m. Krakowa i woj. krak., IS PAN, MTWarszawa, SPATiF. Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
