Osoby

JEDNOWSKI Marian, właśc. Jednoróg (7 X 1873 Lwów - 16 VIII 1932 Kraków), aktor, śpiewak, reży­ser. Był synem Franciszka Jednoroga, administratora t. lwowskiego. Zawodu aktorskiego uczył się u R. Rusz­kowskiego. Debiutował we Lwowie w amatorskim t. "Gwiazda". W 1892-93 występował w Tarnowie i Ja­rosławiu w zespole J. Piaseckiego, w 1893-95 m.in. w Tarnowie, Przemyślu i Rzeszowie w zespole J. Mysz­kowskiego, w 1896-98 w zespole operetki lwowskiej. Od sez. 1898/99 związał się na stałe z t. krak. (także jako reżyser); 20 II 1924 obchodził na tej scenie jubi­leusz dwudziestopięciolecia pracy scen. w roli Angela ("Rozkosz uczciwości"). Często występował gościnnie, m.in. w 1900/01 na scenie T. Ludowego w Krakowie, wyjeżdżał do Sosnowca, Częstochowy i Kalisza (1908), w sez. 1914/15 grał w zespole L. Hellera w Wiedniu, w 1918 w zespole D. Baranowskiego we Lwowie, w 1926 w T. Narodowym w Warszawie, w lecie 1927 w Krynicy, w 1928 we Lwowie. Obdarzony dobrymi warunkami (mimo wady wymo­wy), grał często w wielkim repertuarze romantycznym - miał w swoim dorobku czternaście ról w dramatach Słowackiego, m.in. Króla ("Mazepa"), Hetmana ("Horsztyński"), Cara ("Kordian") - oraz modernistycznym, m.in. Wernyhorę ("Wesele"), Biskupa ("Bolesław Śmiały"). Zaj­mował się również działalnością społ.; od 1919 był prezesem Oddziału Krak. ZASP oraz organizował na Śląsku Cieszyńskim plebiscytowe przedstawienia tea­tralne (1920, 1922). Występował w filmach polskich. Żoną jego była Zofia z Klemensiewiczów. Bibl.: Banaszkiewicz, Witczak; Biegański; Jewsiewicki: Ma­teriały; Olszewski: Z kronik teatr.; Olszewski: Śląska kronika; PSB XI (A. Woycicki); Kur. teatr. 1902 nr 2; Afisze, IS PAN; Aren. m. Krakowa i woj. krak. (Ubezpieczenia i emerytury, sygn. TM 56). Ikon.: F. Pautsch: J. jako biskup Szczepanowski (Bolesław Śmiały), olej, ok. 1908 - T. im. J. Słowackiego Kraków i J. ja­ko Hetman (Horsztyński), olej - własność prywatna (repr. Arch. Dok. Mechanicznej, Warszawa); K. Sichulski: J. jako Wernyhora (Wesele), pastel; - zb. rodzinny aktora; J. Szczep­kowski: Portret; rzeźba - zb. rodzinny aktora: X. Dunikow­ski: Portret, gips, repr. M. Walicki, A. Wojciechowski: Xawerego Dunikowskiego głowy wawelskie, Warszawa 1956; S. Po­pławski: Portret, rzeźba - zb. rodziny aktora; S. Wyspiański: J. jakoDunkan (Makbet), rys. i J. jako Samotnik (Wyzwolenie), rys. 1903 (?) -Bibl. Nar.; K.Frycz: J. jako Don Basilio (We­sele Figara) i J. jako Nicefor (Kościuszko pod Racławicami), autolit., Teka Melpomeny 1904; S. Kuczborski: J. jako Don Basilio (Wesele Figara), autolit., Teka Melpomeny 1904; T. Rychter: Portret, rys. 1908 - MHKraków; B. Rychter-Janowska: Portret, 1912 - MHKraków; J. Rubczak, Portret, rys. - MHKraków; S. Czajkowski: Portret, kredka - zb. rodziny aktora; A. Procajlowicz: J. w roli (Tkacze), olej - MHKra­ków; Fot. pryw. i w rolach - Bibl. Ossol., IS PAN, MTWarszawa, MHKraków. Film.: 1928 - Huragan, Pan Tadeusz. Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973