Osoby

DĄBROWSKI Marian (21 października 1900 Warszawa – 18 czerwca 1985 Łódź),

aktor, śpiewak. 

Był synem małżeństwa aktorów: Romana Dąbrowskiego i Marii Dąbrowskiej z Ziembińskich (oboje zob. t. 1); bratem Jana Dąbrowskiego (1903–1926), aktora T. Nowości w Krakowie; mężem tłumaczki i administratorki w teatrze, Ludwiki Dąbrowskiej z Kudryków, primo voto Janion (ślub 30 czerwca 1952 w Łodzi). Wychowywał się w Warszawie; tu skończył sześć klas w ośmioklasowym Gimnazjum Filologicznym A. Ubysza i kursy handlowe przy Szkole Handlowej Zgromadzenia Kupców. Po odbyciu służby wojskowej zamieszkał w Krakowie, gdzie jego matka była aktorką w Teatrze Bagatela. We wspomnieniach opisał okoliczności swego debiutu na tej scenie jesienią 1921, w roli Sędziego w sztuce Kobieta, która zabiła:

reżyser Węgierko, grający jednocześnie główną rolę, zaproponował mi zastępstwo, rano próba i wieczorem grać. A że pochodzę z aktorskiej rodziny i zawsze miałem teatralne ciągoty, zgodziłem się. No i jakoś poszło. Węgierko był ze mnie zadowolony. 

Pozostał w Krakowie; pracował jako adept w zespole operetkowym Tadeusza Pilarskiego, grał w objazdowym Teatrze Nowości Jerzego Siekierzyńskiego, z którym od maja 1922 był m.in.: w Częstochowie, Włocławku, Płocku (3–5 czerwca), Kielcach, Radomiu. W sezonie 1922/23 był w Radomiu w zespole pod kierownictwem Czesławy i Jerzego Siekierzyńskich i razem z nimi przeszedł na sezony 1923/24 i 1924/25 do Teatru Polskiego w Kielcach; z teatrem kieleckim występował też w innych miastach, np. latem 1923 w Busku i Pińczowie, a w 1924 w Płocku (4–8 maja) i Busku. Grał wtedy duże role, np. Papkina w Zemście, Karola Moora w Zbójcach. 

W 1924 zdał eksternistyczny egzamin aktorski. Jak sam podawał, przez pewien czas uczył się w Miejskiej Szkole Dramatycznej w Krakowie, a także podobno brał lekcje gry u Stanisławy Wysockiej. Możliwe, że w sierpniu 1925 grał Carbulana w Niespodziankach rozwodowych w Teatrze Polskim w Wilnie. W kwietniu i maju 1926 występował z Teatrem Nowości pod kierownictwem Pilarskiego, np. w Tarnowie i Stanisławowie (tu: 26 i 27 kwietnia), potem w objazdowym zespole operetkowym Józefa Winiaszkiewicza, z którym zapewne przybył do Wilna i w Teatrze Polskim w „Lutni” wystąpił 20 czerwca tego roku w roli Lucjana Tirlemonta w Małgorzacie z Navarry. Na sezonach 1926/27 i 1927/28 zaangażował się do zespołu tego teatru i zagrał m.in.: Stanisława (Ułani księcia Józefa), Rogera Charencel (Królowa Biarritz), Pana Opackiego (Fura słomy), Czang-Linga (Kredowe koło Klabunda), Williama Harrisona (Moje bobo), a w przedstawieniu rewiowym z powodzeniem śpiewał na dwa głosy z Karolem Wyrwiczem-Wichrowskim słynny przebój Mary Lou. 

W sezonach 1928/29 i 1929/30 występował w Teatrze Miejskim w Łodzi, np. jako Frank (Cjankali w inscenizacji Leona Schillera, 1930). W sezonie 1930/31 był aktorem Teatrów Miejskich we Lwowie pod kierownictwem artystycznym Schillera i grał wtedy niewielkie, ale dobre role charakterystyczne w jego przedstawieniach, np. Starego żołnierza i Spowiednika (Kordian, 1930), Karawaniarza i Urzędnika Strusia (Jak stać się bogatym i szczęśliwym), Feldfebla (Spór o sierżanta Griszę), Gomółkę i Kaprala (Królowa przedmieścia, 1931). We wrześniu 1931, z częścią zespołu pod kierownictwem Schillera, przeniósł się do Teatru Melodram w Warszawie, gdzie występował od 1 października do zamknięcia tej sceny, np. jako Generał de Pellies (Sprawa Dreyfusa). Odtąd w stolicy pozostał do 1938. Angażowany był w tym czasie do niewielkich ról, najczęściej w operetkach i komediach muzycznych na scenach: Qui Pro Quo (luty 1932), Teatru 8.30 (sezon 1932/33), Wielkiej Operetki (grudzień 1933; sierpień–wrzesień 1936 w roli Dyrektora teatru i „Vienna-Filmu” w Miłosnych walcach), Wielkiej Rewii (1935/36), Teatru 8.15 (1936/37; sierpień–październik 1937). Grał też w Teatrze Kameralnym (1934/35: Dyktator On, Mistrz Hermanna Bahra, To więcej niż miłość). Na sezon 1938/39 zaangażował się w Łodzi do Teatrów Miejskich, gdzie po strajku aktorów, teatr przejęło Zrzeszenie Artystów pod honorowym protektoratem Marii Dąbrowskiej. W listopadzie 1938 zapewne on, wraz z Leonem Wyrwiczem i Zygmuntem Nowakowskim, występował w Cieszynie. 

Po II wojnie światowej pozostał w Łodzi. Organizował tu Wojewódzki Oddział Związku Artystów Scen Polskich, którego przez wiele lat był sekretarzem. Na początku 1946 brał udział w programach estradowych na scenie teatrzyku Colosseum, a także w jedynej premierze Teatru Lalki i Aktora Sarabanda: Pan Twardowski Mariana Mikuty. Gościnnie wystąpił w roli Księcia Populescu w Hrabinie Maricy w Teatrze Komedii Muzycznej „Lutnia” (premiera 27 czerwca 1946). W sezonie 1946/47 występował w Teatrze Syrena, potem w Wojewódzkim Teatrze Objazdowym (także pod nazwą Teatr Współczesny), a w 1947/48–1950/51 w wodewilach i programach składanych w Teatrze Literacko-Satyrycznym Osa. W sezonach 1951/52–1953/54 należał do zespołu Teatru Małego, filii Połączonych Teatrów Muzycznych, a po rozdzieleniu scen w końcu 1953, pozostał w Teatrze Muzycznym (następnie w Operetce). 

Występował też w nowo powstałym Teatrze Ziemi Łódzkiej: jako Rotmistrz w Damach i huzarach (1953) oraz w dobrze ocenionej przez krytykę roli Józefa Kamińskiego w Sprawie rodzinnej (1954). W łódzkiej Operetce pracował do przejścia na emeryturę, to jest do 1 września 1964, ale swą ostatnią rolę, Lichwiarza w Ułanach księcia Józefa (1964), dogrywał jeszcze w sezonie następnym. 

Zagrał wiele udanych, choć drugoplanowych, postaci komediowych; doskonale czuł się w skeczach estradowych, w programach rewiowych, a w przedstawieniach operetkowych i komediach muzycznych także śpiewał, ale partie mówione były jego najmocniejszą stroną. Wśród jego ról powojennych warto wymienić takie, jak w Teatrze Syrena: Eukaliptos (Moja żona Penelopa, 1946), Lamoulin (Pani prezesowa, 1947); w Teatrze Osa: Kos (Jadzia wdowa) i Alfons Kłaczek-Kłaczkowski (Romans z wodewilu) – 1949; Ćwierkalski (Złote niedole, 1950). Na scenie Teatru Małego i Operetki były to: Ambasador von Billing (Czardaszka) i Radca Olszewski (Dwa tygodnie w „Raju”) – 1951; Don Pedro (Zielony Gil, 1952), Castaigne (Rodzinka, 1953), Frosch (Zemsta nietoperza, 1954); Marszałek dworu (Tajemnica Dedala) i Kozak (Wiktoria i jej huzar) – 1955; Joachim (Czar walca, 1956), Hilarius Gadouard (Lalka w klasztorze, 1957); Klaas (Dziewczę z Holandii), Howell (Daj buzi, Kate) i Hans Lange (Krysia leśniczanka) – 1958; Gaudevin (Bal w operze, 1959), John Old Town (Panna Wodna, 1960), Ludwik XI (Król włóczęgów, 1961). 

Po wojnie wystąpił w kilku filmach, m.in. w Zakazanych piosenkach (1946), Skarbie (1948), Młodości Chopina (1951), Podhalu w ogniu (1955). 

Bibliografia

Almanach 1984/85; Boy: Pisma t. 24, 25; Ciechowicz: Sam na scenie s. 230; 40 lat sceny operetkowej w Łodzi (il.); J. Jerzmanowski: W starych Kielcach, Kraków 1975; Kaszyński: Teatralia; Kaszyński: Teatr łódz.; Konarska-Pabiniak: Repertuar s. 213, 220; M. Pawlina-Meducka: Życie kulturalne Kielc 1918–1939, Warszawa 1983; XV lat Operetki w Łodzi (il.); Sempoliński: Wielcy artyści s. 454, 492, 500; Sto lat sceny pol. w Łodzi; T. Ziemi Łódzkiej 1951–71; Transe-traumy-transgresje, t. 2: Prof. Misia. Z Marią Janion rozmawia Kazimiera Szczuka, Warszawa 2014; Walden: Cztery i pół (il.); Wieniec jubileuszowy Rychłowskiego s. 30; Wilno teatralne; Dz. Łódz. 1985 nr 142; Głos Rob. 1954 nr 150; Kur. Stan. 1926 nr 300; Kur. Warsz. 1932 nr 50, 304, 1933 nr 175, 358, 1934 nr 327, 1935 nr 15, 114, 252, 298, 315, 1936 nr 55, 106, 320, 1937 nr 180, 239, 285, 1939 nr 193; Pam. Teatr. 1970 z. 4 s. 476, 485, 486; Scena Pol. 1930 z. 1 s. 23; Akta (fot.), ZASP; Programy, IS PAN, MTWarszawa, ITWarszawa (tu m.in. program „Coś się zaczyna”, T. Literacko-Satyryczny Osa, Łódź; w nim il.); Arch. domowe Ludwiki Dąbrowskiej (tu wspomnienia D.); Hałabuda: Repertuar; Spis ZASP 1949; Wosiek: Teatry objazdowe; Almanach 1944–59; www.encyklopediateatru.pl; www.filmpolski.pl 

Ikonografia

Fot. – Bibl. Jagiell., IS PAN.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.

Biogram w Almanachu Sceny Polskiej

Marian Dąbrowski (21 X 1900 Warszawa - 18 VI 1985 Łódź), aktor, śpiewak. Pochodził z rodziny teatralnej, na scenie występował od 1921. Należał m.in. do zespołu Jerzego Siekierzyńskiego, z którym grał w Płocku (1922, 1924), Kielcach (1924), Busku (1924), występował też w Łodzi, a w 1929 z zespołem łódź. T. Miejskiego w Kaliszu. W 1930 z grupą aktorów warsz. grał znów w Płocku, następnie w Warszawie: w 1931 w t. Melodram (Kaprala I i Policjanta Gomułkę w "Królowej przedmieścia" Krumłowskiego, Gen. de Pellies w "Sprawie Dreyfusa" Rehfischa i Herzoga), w 1932 w t. Qui-Pro-Quo, w l. 1932-33 w t. 830, t. Wielka Operetka, w sez. 1934/35 w T. Kameralnym, w sez. 1935/36 w t. Wielka Rewia, Operetka na Chłodnej, w l. 1936-37 w t. 815, ponadto występował w Wilnie i we Lwowie. Po wojnie działał w Łodzi. Był współorganizatorem łódź. oddziału ZASP i jego sekretarzem. W 1946 występował w t. rewiowo-estradowym Colosseum (luty-marzec), następnie w założonym przy tej scenie T. L. i A. "Sarabanda" (kwiecień). W sez. 1946/47 w T. Syrena, następnie w Woj. T. Objazdowym (także pn. T. Współczesny), działającym od marca do sierpnia 1947, w l. 1947-51 w T. Lit.-Satyrycznym "Oba", od 1951 do 1954 w T. Małym (filii Połączonych T. Muzycznych), potem T. Muzycznym, a od 1956 w Operetce Łódzkiej, gdzie pozostał aż do przejścia na emeryturę z końcem sez. 1964/65. Niektóre role: Frosch ("Zemsta nietoperza" Straussa), Joachim ("Czar walca" Straussa), Gadouard ("Lalka" Audrana), Klass ("Dziewczę z Holandii" Kalmana), Howell ("Kiss me Kate" Portera), Mr John Old Town ("Panna wodna" Lawiny-Swiętochowskiego), Ludwik XI ("Król włóczęgów" Frimla). Źródło: Almanach Sceny Polskiej 1984/85. Tom XXVI. Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe - Warszawa 1989.