Stanisław Byrski
BYRSKI Stanisław (1911–1966) – brat Tadeusza,
scenograf, dyrektor teatru.
Absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (1939). Pracował w Muzeum Narodowym i w Instytucie Propagandy Sztuki. W czasie II wojny światowej modelator i projektant w Stolarsko-Zabawkarskiej Spółdzielni Pracy. W 1943 brał udział w Wystawie Malarstwa Podziemnego w Warszawie przy ul. Kruczej.
Po wojnie zamieszkał w Łodzi. Pracował krótko w Wydziale Kultury, następnie, jako nauczyciel w Szkole Przemysłu Artystycznego. Przez wiele lat był profesorem łódzkiej Państwowej Wyższej Szkoły Artystycznej, w której kierował katedrą malarstwa.
W 1946 zainteresował się teatrem lalkowym. W tymże też roku wespół z Wandą Byrską opracował scenografię do przedstawienia O żaczku-szkolaczku w Dziecięcym Teatrze Kukiełkowym RTPD w Łodzi. W sezonach 1946/47–1957/58 był kierownikiem plastycznym tego teatru (od 1948 pod nazwą Teatr Lalek Pinokio). Od 11 października 1957 do końca sezonu 1961/62 był dyrektorem i kierownikiem artystycznym. Do jego najważniejszych prac scenograficznych należą: Historia cała o niebieskich migdałach (1947, 1957), Pinokio (1948, 1957), Czarodziejski kalosz (1948), Pieśń Sarmiko (1951), Pierścień i róża (1958), Dziadek Zmruż-Oczko (1959), Bajka chińska (1960), Pan Twardowski (1962).
Współpracował też z lalkowym Teatrem Baj w Warszawie, dla którego m.in. przygotował scenografię do spektakli Czarodziejski kalosz (1949) i Kret i zając (1950). W 1958 dla Teatru im. Stefana Żeromskiego w Kielcach opracował scenografię do Powrotu Odysa Stanisława Wyspiańskiego.
Źródło: Tadeusz Byrski, W pogoni za teatrem, redakcja i noty biograficzne Iwona Arkuszewska, Dorota Buchwald, Monika Krawul, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Warszawa 2015.
Biogram ze Słownika biograficznego teatru polskiego
BYRSKI Stanisław Roman (24 listopada 1911 Warszawa – 3 stycznia 1966 Łódź),
scenograf, dyrektor teatru.
Był synem Stanisława i Karoliny Byrskich, bratem aktora i reżysera Tadeusza Byrskiego, mężem Wandy Byrskiej z Pawłowskich, scenografa i reżysera.
Uczył się w Warszawie w Gimnazjum im. Reja (matura w 1928). Następnie studiował przez dwa lata na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego, a później malarstwo sztalugowe w pracowni Mieczysława Kotarbińskiego w Akademii Sztuk Pięknych (dyplom w czerwcu 1939). Pracował także w Muzeum Narodowym i w Instytucie Propagandy Sztuki.
W czasie II wojny światowej pracował jako modelator i projektant w Spółdzielni Pracy Stolarsko-Zabawkarskiej; w 1943 brał udział w Wystawie Malarstwa Podziemnego w Warszawie przy ul. Kruczej. Po wojnie zamieszkał w Łodzi.
Pracował krótko w Wydziale Kultury, następnie jako nauczyciel w Szkole Przemysłu Artystycznego. Przez wiele lat był profesorem łódzkiej Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych, w której kierował katedrą malarstwa. Sam malował głównie pejzaże, portrety, martwe natury. W 1946 zainteresował się teatrem lalkowym; w tymże roku z Wandą Byrską opracował scenografię przedstawienia O żaczku-szkolaczku w Dziecięcym Teatrze Kukiełkowym Robotniczego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci w Łodzi. W sezonie 1946/47–1957/58 był kierownikiem plastycznym tego teatru (od 1948 pn. Teatr Lalek Pinokio). Od 11 października 1957 do końca sez. 1961/62 był dyrektorem i kierownikiem artystycznym Teatru Pinokio. Projektował w nim scenografie sam lub z żoną; najważniejsze prace: Historia cała o niebieskich migdałach (1947, 1957), Pinokio (1948, 1957), Czarodziejski kalosz (1948), Pieśń Sarmiko (1951), Pierścień i róża (1958), Dziadek Zmruż-Oczko (1959), Bajka chińska (1960), Pan Twardowski (we wrześniu 1962). Współpracował też z lalkowym Teatrem Baj w Warszawie, gdzie wystawiono w jego scenografii sztuki: Czarodziejski kalosz (1949) i Kret i zając (1950), z Teatrem Młodego Widza w Poznaniu (sezon 1951/52); w 1958 dla Teatru im. Żeromskiego w Kielcach opracował scenografię Powrotu Odysa.
Bibliografia
Kaszyński: Teatr łódz.; Strzelecki: Plastyka teatr.; W kręgu Baja; 25 lat Państw. T. Lalek Pinokio, Łódź 1970; Akta, ZASP; Akt zgonu nr IV-18/1966, USC Łódź-Śródmieście; Materiały w Pracowni Dokumentacji Sztuki Współczesnej, IS PAN; Programy, IS PAN.
Ikonografia
Fot. - IS PAN, ZASP.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1900–1980, t.II, PWN, Warszawa 1994. Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów stosowanych w źródłowej publikacji.