Osoby

BOCHEŃSKA Janina, zamężna Stasiuk (12 grudnia 1930 Kraków – 21 września 1988 Szczecin),

aktorka, reżyserka. 

Była córką Jana Bocheńskiego, tramwajarza, i Genowefy ze Szczecinów; pierwszą żoną aktora i dyrektora teatru Jerzego Stasiuka (ślub w 1960 w Sosnowcu). Po II wojnie światowej, w Krakowie uczęszczała do Seminarium dla Wychowawczyń Przedszkoli, a potem do Liceum Pedagogicznego, na kursy przygotowujące do zawodu nauczycielskiego. Maturę zdała w 1948. Od 1946 była słuchaczką Studia Dramatycznego przy krakowskim Teatrze Rapsodycznym i równocześnie, do 1953, występowała w tym teatrze. 

Postawna, jasna blondynka, wyrazista, bardzo oddana teatrowi, pracowita, z maksymalną gorliwością wykonująca każde zadanie, 

wspominała Danuta Michałowska. Brała udział w przedstawieniach: Eugeniusz Oniegin, Lord Jim, Pan Tadeusz, Beniowski, zagrała Lady Makbet (Aktorzy w Elzynorze). Praca w Teatrze Rapsodycznym ukształtowała Bocheńską jako aktorkę i stworzyła podstawy do jej dalszej scenicznej kariery. W 1953 zdała eksternistyczny egzamin aktorski. 

Po zamknięciu Teatru Rapsodycznego przeszła do Teatru Poezji, w którym zagrała Helenę (Sen nocy letniej, 4 marca 1954). W sezonach 1954/55–1956/57 występowała w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie, w 1957/58–1959/60 w Teatrze Zagłębia w Sosnowcu, w 1960/61–1963/64 w Teatrze Ziemi Opolskiej w Opolu. W sezonach 1964/65 i 1965/66 była aktorką Teatru im. Mickiewicza w Częstochowie, w 1966/67–1969/70 Teatru Polskiego w Bydgoszczy, w 1970/71 i 1971/72 Teatru im. Jaracza w Olsztynie, w 1972/73 i 1973/74 Teatru Ludowego w Nowej Hucie. W sezonach 1974/75–1976/77 występowała w Teatrze im. Osterwy w Gorzowie Wielkopolskim, gdzie często współpracowała z Andrzejem Rozhinem. Później pracowała pod jego dyrekcją; w 1977/78 w Olsztynie, 1978/79 w Teatrze Ziemi Krakowskiej w Tarnowie, 1979/80 i 1980/81 w Bałtyckim Teatrze Dramatycznym w Koszalinie, a od 1981/82 do końca życia w Teatrze Polskim w Szczecinie. 

Zagrała takie role, jak: Natella Abaszwili (Kaukaskie kredowe koło, 1954), Laura (Kordian, 1956); Rachel (Wesele), Rena (Kobieta bez skazy) – 1957; Panna Prism (Brat marnotrawny, 1958), Roza Weneda (Lilla Weneda, 1959 i 1967), Inga (Pierwszy dzień wolności, 1960), Antygona (Siedmiu przeciw Tebom), Tatiana (Mieszczanie) – 1961; Lizzie (Ladacznica z zasadami, 1962), Smugoniowa (Uciekła mi przepióreczka, 1964). W 1960 za role Rachel i Rozy Wenedy otrzymała nagrodę Młodego Aktora na I Festiwalu Teatrów Śląska i Opolszczyzny we Wrocławiu; tamże w 1961 wyróżnienie za rolę Tatiany, a w 1962 nagrodę za rolę Antygony. Kolejne role to: Sonia (Wujaszek Wania, 1965), Olga (Trzy siostry, 1967); Aneta Wasiewiczówna (W małym dworku), Dorota (Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale) – 1968; Mirska (Klub kawalerów), Julka (Odmieniec), Podstolina (Zemsta) – 1969. Za role Doroty i Julki otrzymała nagrody na XI Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu (1969). Potem grała m.in.: Jokastę (Król Edyp, 1970); Kate (Wszyscy moi synowie), Renę (Hipnoza) – 1971; Muzę (Wyzwolenie, 1972), Joannę (Karabiny, 1974), tytułową Balladynę (1976), Czerstwą kobietę I (Akt przerywany, 1976), Matkę (Białe małżeństwo, 1978), Akne (622 upadki Bunga, 1981), Molly (Ulisses, 1983), Hrabinę (Szachy, 1984), Starą kobietę (Stara kobieta wysiaduje, 1985; nagroda na XXVII Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu), Raniewską (Wiśniowy sad, 1986), Matkę (Złodziej, 1988). 

Wysoka, o oryginalnej urodzie i mocnym głosie, 

imponowała perfekcyjnym warsztatem, dojrzałością, rzadką umiejętnością skupiania na sobie uwagi 

(Ewa Adamus-Szymborska),

na przykład w teatrze sosnowieckim jako doskonała Rachela, 

utrzymana w stylu epoki, zagrana subtelnie, ze wszystkimi odcieniami wrażliwej na piękno i poezję duszy 

(T. Kwaśniewski), 

w Opolu jako Antygona 

oscylująca między wzniosłym heroizmem a zwyczajnym ludzkim pragnieniem życia 

(Romana Konieczna), 

czy w Częstochowie świetna jako Sonia, nadająca ton całemu przedstawieniu. W Bydgoszczy jej Roza Weneda 

fascynowała bogactwem możliwości głosowych; różnorodnością intonacji i barw, zaskakiwała doskonałą umiejętnością operowania ciałem, ekspresją gestów i mimiką 

(Danuta Jagła). 

Podobała się też jako Aneta Wasiewiczówna, 

jakby powiedział Witkacy, «ruda i piekielnie ponętna» 

(Jadwiga Oleradzka), 

a także zabawna, zmysłowa młynarka Dorota, którą zagrała „bardzo ekspresyjnie, z nalotem nieco groteskowego komizmu” (Jan Piechocki). W Szczecinie do jej osiągnięć aktorskich należała m.in. rola Czerstwej kobiety I, „oszczędnej a wymownej, dyskretnej a rzucającej się w oczy” (Z. Morawski) oraz Matka Courage (1983), w której obchodziła jubileusz 35-lecia pracy: 

w spodniach, ciasno opiętej bluzie i w amerykańskim bodaj hełmie jawi się prawie nieprzerwanie jako twarda, wyzbyta zwykłych ludzkich uczuć kobieta, twardsza od wielu otaczających ją żołnierzy 

(Z. Wrzos). 

Umiejętność całkowitej scenicznej transformacji znakomicie poszerzała jej aktorskie emploi. 

Należy do tych artystek sceny dramatycznej, której udział

w każdej kolejnej sztuce zapowiada ujrzenie nowej postaci.

Od arystokratki po wiejską kobiecinę, od żołnierki po przesiąkniętą uczuciem kochankę, od kobiety ze skraju egzystencji do błędnego rycerza. I zawsze, za każdym razem inna. A co najważniejsze wiarygodna. Budująca postać, w której nie ma luk 

(Jan Frycz). 

Wspólnie z Rozhinem reżyserowała Pierścień i różę (1978), z Ewą Nawrocką Umrzeć ze śmiechu (1981); samodzielnie monodramy, w których chętnie występowała: Zabawa w Agnieszkę (1975, Gorzów), Natalia (1976 Gorzów; 1977 Olsztyn; 1979 Koszalin), Sydonia (1986; w 1985 w TV Szczecin pod tytułem Wszystko zgodnie z prawem), Radosne dni (1988, nagroda na XXIII Ogólnopolskim Przeglądzie Teatrów Małych Form w Szczecinie, 1989), w reżyserii Ewy Kołogórskiej wystąpiła w monodramie Miłość i pedagogika (Szczecin, nagroda na Festiwalu Teatrów Jednego Aktora w Toruniu, 1984). Koła Młodych Miłośników Teatru w Szczecinie dwukrotnie (1986, 1987) przyznały jej tytuł ulubionej aktorki roku. 

Zagrała w filmie Ostatni dzwonek (1989).

Bibliografia

Almanach 1988/89; Bydg. leksykon teatr. (E. Adamus-Szymborska, D. Jagła; ii.): P. Kępiński, A. Sikorski: Nie byłem Papkinem. Rozmowy z Jerzym Stasiukiem, Poznań 1999; Kotlarczyk, Wojtyła: O T. Rapsodycznym; Mykita-Glensk; 50-lecie T. Rapsodycznego (D. Michałowska; il.); A. Rozhin: Wybrałem teatr, Lublin-Radom 2011 (il.); 70 lat T. w Sosnowcu 1897–1967; Sośnicki: 40 lat; Gaz. Pom. 1968 nr 165 (J. Oleradzka); Głos Pom. 1979 nr 279 (il.); Głos Szcz. 1982 nr 226 (Z. Wrzos), 1988 nr 222 (il.); Ilustr. Kur. Pol. 1968 nr 253 (J. Piechocki); Kur. Szcz. 1988 nr 102 (J. Frycz); Nadodrze 1976 nr 21 (Z. Morawski); Trybuna Ludu 1983 nr 58 (il.); Trybuna Op. 1962 nr 8 (R. Konieczna); Życie Częst. 1958 nr 50 (T. Kwaśniewski); Akta (fot.), ZASP; Programy (m.in. „Matka Courage”, T. Polski Szczecin, 1982; sylwetka B.), wycinki prasowe, IS PAN. 

Ikonografia

W. Krygier: Portret, olej, płótno – własność pryw. Szczecin; Fot. – Bibl. Nar., IS PAN, ITWarszawa, MTWarszawa.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.