Osoby

BRONIEWSKA Maryna, właściwie Maria Danuta Broniewska, zamężna Szlemińska (3 lipca 1911 Lwów – 31 grudnia 1989 Warszawa),

choreografka, reżyserka. 

Była córką Alfreda Broniewskiego, architekta, i Michaliny z Kamienobrodzkich; żoną Jerzego Szlemińskiego (ślub 3 sierpnia 1939 w Warszawie). W 1929 ukończyła Gimnazjum Nazaretanek we Lwowie i rozpoczęła studia na wydziale humanistycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza. Później wyjechała do Drezna i tam studiowała w Szkole Tańca Artystycznego Mary Wigman. Po powrocie do Lwowa, na sezon 1934/35 została zaangażowana do Teatrów Miejskich pod dyrekcją Wilama Horzycy; była autorką choreografii m.in. do Rozkosznej dziewczyny, Pastorałki, Mieszczanina szlachcicem. Z teatrem współpracowała do 1939, opracowując choreografię do przedstawień operowych. Prowadziła także szkołę tańca artystycznego. 

Po wybuchu II wojny światowej, w 1939–41 była choreografką w Państwowym Ukraińskim Teatrze Opery i Baletu i w Polskim Teatrze Dramatycznym, gdzie opracowała Obronę Ksantypy, Wieczór Trzech Króli. W czasie niemieckiej okupacji miasta pracowała w Instytucie Badań nad Tyfusem Plamistym i Wirusami Rudolfa Weigla. 

W sierpniu 1944 wróciła do Polskiego Teatru Dramatycznego na stanowisko baletmistrzyni i asystentki reżysera; przygotowała choreografię do przedstawień: Cały dzień bez kłamstwa, Mąż i żona, Moja siostra i ja. Należała do Rady Artystycznej teatru. Zarówno we Lwowie, jak i potem w Katowicach, uczyła plastyki ruchu i rytmiki w działającym przy teatrze Studiu Dramatycznym. Z zespołem Polskiego Teatru Dramatycznego do Katowic przyjechała latem 1945 i w sezonie 1945/46 pracowała na etacie choreografki w Teatrze Śląskim; opracowała Wieczór Trzech Króli oraz Dom otwarty, przy którym była też asystentką reżysera. Na sezon 1946/47 została zaangażowana przez Wilama Horzycę na etat asystentki reżysera w Teatrze Ziemi Pomorskiej w Toruniu; pracowała przy jego inscenizacjach Orfeusza, Dwóch teatrów, Walki kobiet, Wesela, opracowała choreografię do Za kulisami oraz Romea i Julii, samodzielnie reżyserowała Króla włóczęgów (26 listopada 1946) oraz Gospodarstwo (12 czerwca 1947, jej warsztat reżyserski). 

W 1947 zdała w Łodzi eksternistyczny egzamin reżyserski. W sezonie 1947/48 w Teatrach Dramatycznych w Krakowie była autorką choreografii do Owczego źródła, Wesela Figara, Snu nocy letniej, w 1949/50 i 1950/51 w Teatrach Dramatycznych we Wrocławiu reżyserowała m.in.: Odwety, Niemców, Henryka VI na łowach, Skąpca, a także Poemat pedagogiczny; opracowała choreografię do Jak wam się podoba. W 1952–53 reżyserowała w Warszawie, w Ludowym Teatrze Muzycznym (od jesieni 1952 pod nazwą Teatr Ludowy): Ożenić się nie mogę, Wachlarz, Ludzi z naszej ulicy. W sezonie 1953/54, po likwidacji Teatru Rapsodycznego, została reżyserką (zaakceptowaną przez zespół) nowo otwartego Teatru Poezji, wystawiła tu Nie igra się z miłością, Sen nocy letniej. 

W 1954–60 reżyserowała przeważnie w Warszawie, m.in. w: Teatrze Ludowym Młyn (1954) i Lekkomyślną siostrę (1957), Teatrze Dramatycznym Wesele (wspólnie z Janem Świderskim, 1955, na inaugurację teatru w Pałacu Kultury i Nauki) i Ruy Blasa (1956), w Teatrze Ateneum na przykład Lato Rittnera (1957), w Teatrze Narodowym Czarującą szewcową (1958). Później współpracowała z teatrami w całym kraju, m.in.: w Teatrze Śląskim wystawiła Uczciwą dziewczynę (1960), w Teatrze im. Jaracza w Łodzi Ondynę (1961), Volpone, czyli Lis (1962) i Malatestę (1963), w Teatrze Polskim w Poznaniu Noc tysiączną drugą i Miłość czystą u kąpieli morskich oraz Męża idealnego (1963), w Krakowie z okazji 600-lecia Uniwersytetu Jagiellońskiego Odprawę posłów greckich, wystawioną na dziedzińcu Wawelu (1964), w Teatrach Dramatycznych (scena Współczesnego) w Szczecinie, na przykład Sługę dwóch panów (1965), Heddę Gabler (1968), w Teatrze Dolnośląskim w Jeleniej Górze Niestałość serc (1966), w Teatrze Rozmaitości we Wrocławiu Don Kichota (1966); na scenach muzycznych: w Operze im. Moniuszki Erosa i Psyche (1963), a w Teatrze Wielkim w Warszawie Cyganerię (1967). 

W sezonach 1968/69 i 1969/70 była reżyserką w Teatrze Zagłębia w Sosnowcu (Pierwszy dzień wolności i Człowiek z budki suflera), w 1970/71–1974/75 w Teatrze Dramatycznym w Wałbrzychu (Pigmalion, Szkoła żon, Ich czworo, Antygona Sofoklesa, Mąż i żona); w tym czasie reżyserowała też na przykład w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku (Kulig, 1972 i Krosienka, 1973). Jej ostatnie reżyserie to: Fircyk w zalotach (1976, Sosnowiec), Igraszki trafu i miłości (1977, Teatr Ziemi Łódzkiej), Pastorałka (1977, Teatr im. Jaracza w Olsztynie).

W Teatrze Telewizji, niemal od początku jego istnienia, do 1976, wyreżyserowała kilkadziesiąt spektakli, m.in. Nowego Don Kichota, Pieśni według Marie de France, Romantycznych, Pannę Rositę, Fedrę, Cyrana de Bergerac, Odwiedziny o zmroku.

Zasłynęła w latach 50. inscenizacjami i reżyserią komedii Bogusławskiego, Goldoniego, Musseta, de Vegi, a także Szekspira. Jej przedstawienia wyróżniały się na tle innych tego typu sztuk, granych wystawnie i elegancko, często w stylizowanych wnętrzach. Prace Broniewskiej

prezentowały w utanecznionych lekkich sytuacjach dowcip delikatniejszy, muśnięty poezją 

(Stanisław Marczak-Oborski). 

Jedną z pierwszych jej udanych inscenizacji klasycznych był Henryk VI na łowach (1950), w którym zastosowała konwencję „teatru w teatrze” (m.in. zmiany dekoracji odbywały się na oczach widzów); zdaniem Jana Kotta w tym czasie przedstawienie ważne, z udaną scenografią i kostiumami. W Warszawie podobały się Wachlarz (1952) i Młyn (1954). O komedii de Vegi pisał August Grodzicki, że dzięki ładnej i poetyckiej inscenizacji jest ona „świeżym akcentem” w warszawskim życiu teatralnym, przedstawienie stanowi harmonijną całość i odpowiada stylowi utworu. Podobały się: „Prostota i oszczędność w używaniu wszelkich środków teatralnych. Wysunięcie na pierwszy plan słowa poety”, a także „powściągliwość w grze, w kostiumach, w operowaniu efektami świetlnymi”. Dzięki tym zabiegom Młyn stał się, według Grodzickiego, „uroczą, bajką poetycką” W inscenizacji Wachlarza również położyła nacisk na zabawę, lekkość utworu, nie uległa panującej doktrynie i nie akcentowała społecznego sensu obu sztuk (z czego czynił jej zarzut na przykład Roman Szydłowski). 

W Krakowie dobrze pisano o jej przedstawieniach w Teatrze Poezji: Nie igra się z miłością (1953) oraz Sen nocy letniej (1954). W komedii Musseta było

mnóstwo uroczych szczegółów, wdzięcznie wypadły epizody liryczne, ze smakiem odegrano partie humorystyczne, ale trudno byto udźwignąć romantyczną poezję miłosną 

(W. Kubacki);

reżyserka

umiała nadać całości przedstawienia jednolity, trafnie uchwycony styl, właściwy rytm i właściwe ustawienie ról 

(Kazimierz Brończyk).

Sen nocy letniej był przedstawieniem kameralnym, w opinii Henryka Voglera nie zdołała udokumentować dramatyzmu wydarzeń, ale ocaliła ich poetyckość, wiele uwagi poświęciła „warstwie aktorsko-recytacyjnęj i ruchowo-gestycznej”. U młodych aktorów, grających przedtem w Teatrze Rapsodycznym, na przykład Mieczysława Voita i Barbary Horawianki, dostrzegła i rozwinęła nowe możliwości aktorskie. Przedstawienia Broniewskiej często zawdzięczały swój sukces trafnej obsadzie i grze aktorów, na przykład Niemcy Haliny Mikołajskiej, Czarująca szewcowa Danuty Szaflarskiej, Lato Antoniny Gordon-Góreckiej. 

Po początkowych sukcesach, jej późniejsza twórczość reżyserska nie spotkała się z tak dobrymi ocenami. Wielu jej inscenizacjom zarzucano zbytnią dosłowność, brak pogłębienia psychologicznego postaci oraz idei utworu. Pomysły, które były świeże, pełne uroku w latach 50., w kolejnych stawały się rutyną.

Bibliografia

Almanach 1989/90; Bieńka: Girandoux; Dąbrowski: Na deskach, t. 1–3; 20 lat T. Dramatycznego w Wałbrzychu 1964–84; Fik: 35 sezonów; Hahn: Shakespeare w Polsce; Kelera: Wrocław; Kott: Jak wam się podoba s. 100–107, 113–119; Kuchtówna: Wielkie dni; Linert: T. Śląski; Linert: T. Śląski 1949–92; Listy Wilama Horzycy, Warszawa 1991; Marczak-Oborski: Życie teatr. 1944–64 (cyt.); Misiorny; Teatry Ziem Zachodnich; Osiński: Repertuar; Sośnicki: Z sezonu; Sto lat Starego T.; T. Dramatyczny m.st. Warszawy 1955–58 (il.); T. Polski Wrocław 1945–65; Vogler: Przygody s. 113–114,165–166; Gaz. Krak. 1954 nr 85 (H. Vogler); Pam. Teatr. 1963 z. 1–4 s. 63, 265, 268, 2010 z. 3–4 s. 93, 94, 95; Świat 1954 nr 51 (A. Grodzicki); Trybuna Ludu 1952 nr 206 (R. Szydłowski); Tyg. Powsz. 1953 nr 23 (K. Brończyk); Życie Lit. 1954 nr 14 (W. Kubacki); Życie Warsz. 1990 nr 3, 7; Akt ślubu nr I-20/283/1939, Arch. USC Warszawa; Akta (fot.), ZASP; Almanach 1944–59; www.fiImpolski.pl 

Ikonografia

Fot. – ITWarszawa.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.