Marian Czyżewski
CZYŻEWSKI Marian (2 lutego 1919 Jarosław – 17 września 1995 Warszawa),
aktor, inspicjent.
Był synem Józefa Czyżewskiego i Józefy z Hryniewiczów; mężem najpierw Władysławy z Latockich (ślub 1 grudnia 1945 w Łodzi, rozwód w 1966); potem aktorki Stefanii Iwińskiej (ślub 23 czerwca 1966 w Warszawie). W 1921 zamieszkał z rodziną na Łotwie. Uczęszczał do gimnazjum w Dyneburgu, które ukończył w 1939; w latach szkolnych występował w teatrach amatorskich. Po wybuchu II wojny światowej zaczął studia prawnicze na Uniwersytecie w Rydze. Należał do Armii Krajowej (zgrupowanie „Wachlarz”). W listopadzie 1942 został aresztowany i wywieziony do obozu pracy w Pas de Calais we Francji (pracował przy budowie Wału Atlantyckiego), następnie do fabryki w Stuttgarcie w Niemczech.
Po wojnie wrócił do kraju w październiku 1945. Występował w teatrach lalkowych w Warszawie: Teatrze Baj (od maja 1946 do końca sezonu 1947/48) i Teatrze Lalek Niebieskie Migdały (1948/49). W sezonie 1949/50 grał początkowo w Teatrze Dzieci Warszawy, a w lutym 1950 został zaangażowany do Ludowego Teatru Muzycznego i grał tu do końca 1951/52. W 1951 zdał eksternistyczny egzamin aktorski, W sezonie 1952/53 był aktorem w Teatrze im. Osterwy w Lublinie. Później występował w Warszawie: w sezonie 1953/54 w epizodycznych rolach w Teatrze Polskim, a od maja 1954 do końca 1954/55 w Teatrze Syrena. W sezonie 1955/56 i 1956/57 należał do zespołu Teatru Polskiego, w 1957, 1961 i 1962 występował jako jeden z Podchorążych we fragmentach Nocy listopadowej, widowisku Stołecznej Estrady. W sezonach 1957/58 i 1958/59 grał ponownie w Teatrze Syrena, w 1959/60 w Teatrze Ziemi Mazowieckiej. W sezonie 1960/61 grał drobne role w Teatrze Współczesnym, od 1 stycznia 1964 został tu zaangażowany na etat aktorski, a od 1 stycznia 1967 do końca 1973/74 był inspicjentem (także na scenie filialnej przy ul. Czackiego). Nadal występował w rolach epizodycznych. W sezonach 1974/75–1978/79 był inspicjentem w Teatrze Kwadrat; grał też niewielkie role. W 1979 przeszedł na emeryturę.
Z jego skromnego dorobku artystycznego warto wymienić role: Malamierdy (Nowe przygody dzielnego wojaka Szwejka, 1950), Decia (Zielony Gil, 1951), Borzikowa (Ojciec debiutantki, 1951), Pana Ewarysta (Wachlarz, 1952), Alfreda (Mąż i żona, 1953), Rehorsta (Szekspir pilnie poszukiwany, 1954), Władysława Mąckiego, juniora (Żołnierz królowej Madagaskaru, 1954), Nabielaka (Dziady, 1955), Constanta (Madame Sans-Gêne, 1958), Jowialskiego (Pan Jowialski, 1959), Nieznajomego (Świerszcz za kominem, 1960), Sierżanta (Historia fryzjera Vasco, 1961), Ex 1 (Rozmowy przy wycinaniu lasu, 1975), Józefa (Pamiętnik pani Hanki, 1979), Inspektora (On i nie on, 1979), Pituły (Rodzina, 1981).
Współpracował z Polskim Radiem, grał epizodyczne role w przedstawieniach Teatru TV, np. Kamerdynera (Pan Topaz, 1962), Ordynansa (Maskarada Iwaszkiewicza, 1971).
Bibliografia
Almanach 1995/96; Dziewoński: W życiu; Jego siła; Sempoliński: Druga połowa; Stokowa: Wyspiański; T. Lalka 1944–59; T. Współczesny w Warszawie; W kręgu Baja; Gaz. Wyb. 1995 nr 219, 235: Akta, T. Współczesny Warszawa, ZASP (fot.); Akty ślubów nr V/418/4/1945 i nr VI/674/1966 oraz zgonu nr VI/2492/1995, Arch. USC Warszawa; Almanach 1944–59; www.filmpoIski.pl
Ikonografia
Fot. – IS PAN, ITWarszawa.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.
