Osoby

BIELSKA Hanna, właściwie Henryka Cecylia z domu Śmietanka, primo voto Juszczyk, secundo voto Poreda (4 kwietnia 1911 Warszawa – 24 kwietnia 1993 Warszawa),

tancerka, choreografka, aktorka. 

Była córką Augusta Marka Śmietanki, rzemieślnika, i Józefy z Bielskich; jej pierwszym mężem był nauczyciel Jerzy Juszczyk (ślub 6 lutego 1940 w Warszawie, rozwód w 1946), drugim reżyser i dyrektor teatru Eugeniusz Poreda (zob. t. 2; ślub 29 września 1948 w Warszawie). Na scenie używała nazwiska panieńskiego matki. Uczyła się tańca w Szkole Rytmiki i Plastyki Janiny Mieczyńskiej, a w 1926–29 uczęszczała na kursy malarstwa i zdobnictwa w Miejskiej Szkole Sztuk Zdobniczych w Warszawie.

W 1929–31 była choreografką i tancerką w warszawskim Teatrze dla Dzieci Jaskółka, w 1931–33 angażowała się do epizodycznych ról i partii tanecznych w przedstawieniach Teatru Polskiego. Równocześnie należała do zespołu tanecznego szkoły Janiny Mieczyńskiej i w 1933 brała udział w Międzynarodowym Konkursie Tańca Solowego w Warszawie, a w 1934 z zespołem Mieczyńskiej w Konkursie Tańca w Wiedniu. W 1933–36 studiowała na Wydziale Sztuki Aktorskiej Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej w Warszawie. W sezonach 1936/37–1938/39 była aktorką Teatru im. Słowackiego w Krakowie. Debiutowała rolą Arletty (Arletta i zielone pudła), potem zagrała takie role, jak: Zuzia (Rozbitki), Bianka (Otello), Wikta (Krowoderskie zuchy), Żaneta (Papa), Zuzanna (Wesele Figara), Panna de Rosieres (Lato w Nohant), Pielęgniarka (Walący się dom), Matylda (Wielki człowiek do małych interesów), Elianta (Mizantrop), Olga (Temperamenty), Mirryna (Obrona Ksantypy).

W latach II wojny światowej i okupacji niemieckiej mieszkała w Warszawie, pracowała jako kelnerka w lokalu aktorów „Gospoda Koleżeńska”; wraz z Janiną Anusiakówną i R. Kowalec stworzyły trio i występowały na tajnych koncertach, a w czasie powstania warszawskiego dla żołnierzy i ludności cywilnej. Po wojnie, od maja do lipca 1945 występowała w Teatrze Polskim w Poznaniu, m.in. jako Smugoniowa (Uciekła mi przepióreczka) i w poznańskim kabarecie Kukułka. W sezonach 1945/46–1948/49 grała w Miejskich Teatrach Dramatycznych w Warszawie, m.in. Jadzię (Macierzyństwo panny Jadzi, 1945), Marię (Szkarłatne róże, 1946), Panią (Dwa teatry), Elizę (Pigmalion), Stellę (Przy drzwiach zamkniętych), Helenę (Żabusia) – 1947; tytułową rolę w Candidzie (1948), Walę (Okno w lesie, 1949); do kilku ról sama projektowała kostiumy.

W sezonach 1949/50 i 1950/51 występowała w Teatrach Dramatycznych w Częstochowie, m.in. jako Helena (Zaczęło się w raju), Nina (Kto zawinił), a w pierwszym sezonie należała jeszcze do zespołu Teatru Powszechnego w Warszawie. W połowie 1951 wróciła, wraz z mężem, na stałe do Warszawy. Od lipca 1951 i w sezonie 1951/52 grała w Teatrze Nowym (Scena Komediowo-Muzyczna), na przykład Tytanię (Sen nocy letniej), w sezonach 1952/53–1972/73 w Teatrze Ludowym, m.in.: Ludmiłę (Późna miłość, 1954), Irenę (Przygoda florencka, 1957), Margot (Hotel Belle Vue, 1958), Królową Laurę (Jonasz i błazen, 1959), Laurencję (Volpone, 1963), Hrabinę de Zerville (Fanszetka z szałamają, 1968), Katarzynę (Żołnierz i bohater, 1971), Dozorczynię (Bezimienne dzieło, 1973). W 1974 przeszła na emeryturę. W 1978 występowała gościnnie w Teatrze Komedia jako Marieta (Baba-dziwo).

Przełom lat 40. i 50. to najlepszy okres jej pracy. Dobre warunki sceniczne (wysoka, smukła, o dużych oczach) i kultura słowa sprawiły, że powierzano jej odpowiedzialne role. Radziła sobie jednak z nimi ze zmiennym powodzeniem. W Uciekła mi przepióreczka „odważnie sięgnęła po laury Smugoniowej i zdobyła je” (Stanisław Hebanowski), w Żabusi była „zanadto rozfiglowaną, za mało ciepłą”, w scenach komediowych „znakomitą”, w lirycznych „już nie taką” (H. Breza). O Candidzie pisał Artur Maria Swinarski:

ma urzekającą prostotę, dużo wyrazistości przy ogromnej ekonomii (chwilami nawet prymitywizmie) środków – ma wdzięk i czar, a to już połowa zwycięstwa.

Jako Eliza

w pierwszych trzech aktach bez zarzutu, potem zbyt łatwo i bez pracy wewnętrznej, przestawiła się na salonowy psychologizm, zatracając urok pierwszych scen 

(J.S.).

„Późno zakochanej” Ludmile „nadała świadomie ton zupełnej rezygnacji, beznamiętnego spokoju i takie ujęcie przeprowadziła ładnie i konsekwentnie”, choć „w niejednym momencie przydałyby się tu mocniejsze środki wyrazu” (August Grodzicki). Uznanie przynosiły jej role charakterystyczne, w których nieraz błysnęła talentem komediowym, na przykład jako śmieszna, afektowana Margot, energiczna wenecka kumoszka Laurencja, czy bardzo zabawna Hrabina de Zerville.

W 1976–84 pracowała społecznie jako kierowniczka zespołu teatralnego w Domu Trzeciego Wieku przy bielańskim Centrum Medycznym, reżyserowała tu amatorskie programy estradowe i wieczorki literackie kabaretu „Na 100-latków”. Na emeryturze zajmowała się malarstwem, wstąpiła do Warszawskiego Stowarzyszenia Plastyków Nieprofesjonalnych i miała kilkanaście wystaw zbiorowych i indywidualnych, organizowanych przez to stowarzyszenie. Pisała wiersze i wspomnienia, które ogłosiła w „Stolicy”.

Bibliografia

Almanach 1992/93; Breza: Notatnik s. 519; Ciecierski: Zwyczajne życie; Csató: Interpretacje (il.); Czechowska: Zapolska; Danowicz Ujarzmianie Melpomeny; Fredro na scenie (il.); Koczanowicz s. 255; Mamontowicz-Łojek: Terpsychora (il.); Mieczyńska-Lewakowska: Fakty; Poskuta-Włodek; Sadowy: Teatr, plotki, aktorzy s. 16, passim (il.); 75 lat T. Pol. w Poznaniu s. 421, 422; Stokowa: Wyspiański; T. Nowy 1949–84; Warszawskie Stowarzyszenie Plastyków Nieprofesjonalnych. W ćwierćwiecze WSPN. Praca zbiorowa, Warszawa 1984 s. 107–110; Wilski: Szkolnictwo; Gaz. Wyb. 1998 nr 96 (il.); Kron. m. Poznania 1962 nr 4 s. 19 (S. Hebanowski); Odrodzenie 1947 nr 39 (A.M. Swinarski); Pam. Teatr. 1963 z. 1–4 s. 60, 1977 z. 2 s. 142, 1995 z. 1–2 8. 63, 1997 z. 1–4 s. 101; Scena i Widownia Warsz. 1948 nr 5 (il.); Stolica 1982 nr 9 (H. Bielska), 1984 nr 10 (H. Bielska; il.), 14 (H. Bielska), 1988 nr 2 (H. Bielska); Teatr 1947 nr 6 (J. S.); Życie Codz. 1993 nr 110; Życie Warsz. 1954 nr 118 (A. Grodzicki), 1993 nr 99; Afisze, programy i wycinki prasowe, IS PAN; Akta (fot.), ZASP; Akt ślubu nr I–I/77/1940, nr VI/1238/1948 oraz zgonu nr VI/1248/1993, Arch. USC Warszawa; Wycinki prasowe, ITWarszawa; Almanach 1944–59.

Ikonografia

Fot. – IS PAN, ITWarszawa, NAC.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.