Tadeusz Brzozowski
BRZOZOWSKI Tadeusz (1 listopada 1918 Lwów – 13 kwietnia 1987 Rzym),
scenograf.
Był synem Zbigniewa Brzozowskiego i Elżbiety z Koniewiczów; mężem artystki-plastyczki Barbary z domu Gawdzik (ślub w 1952). Był jednym z najwybitniejszych malarzy polskich drugiej połowy XX wieku, cenionym w Europie i na świecie. Uprawiał też grafikę, projektował tkaniny artystyczne, polichromie w kościołach, a sporadycznie zajmował się scenografią. W 1936–39 studiował malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, między innymi u Kazimierza Sichulskiego i Karola Frycza. W czasie studiów współpracował z Tadeuszem Kantorem, który w 1938 w gmachu Akademii Sztuk Pięknych wystawił przedstawienie marionetkowe Śmierć Tintagilesa; statystował w Teatrze im. Słowackiego.
W latach II wojny światowej i okupacji niemieckiej, w 1940–43 uczył się w Szkole Przemysłu Artystycznego (Kunstgewerbeschule) oraz brał udział w tajnym życiu artystycznym Krakowa. W 1942–45 był współtwórcą i aktorem Teatru Niezależnego Kantora, zagrał Grabca (Balladyna) i Odysa (Powrót Odysa). Po wojnie, na przełomie 1945/46, nadal współpracował z Kantorem w Teatrze Akademickim Rotunda i 1 sierpnia 1945 wystąpił w przedstawieniu Niegodzien i godni w reżyserii Kantora (grano trzy razy). Kontynuował studia na Akademii Sztuk Pięknych, dyplom u Fryderyka Pautscha otrzymał 25 lipca 1945.
W 1945–54 wykładał na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej. Od 1945 należał do grona artystów, którzy w Krakowie utworzyli Grupę Młodych Plastyków, a od 1957 drugą Grupę Krakowską. W 1954 zamieszkał w Zakopanem, gdzie w 1954–70 uczył w Liceum Technik Plastycznych im. Kenara, a w 1959–61 był jego dyrektorem. W 1966 projektował oprawę plastyczną do Szalonej lokomotywy, wystawionej przez amatorski Teatr Małych Form i prezentowanej w ramach uroczystości poświęconych Stanisławowi Ignacemu Witkiewiczowi. W Krakowie, w Teatrze im. Słowackiego zaprojektował scenografię do Dziadów (1963):
monumentalnej wielkości kurhan, z dwoma krzyżami u stóp, obecny na scenie przez cały czas akcji – znakomicie koresponduje z koncepcją reżysera,
a kostiumy
obficie oblewane strumieniem światła, grają przewybornie swą teatralnością
pisał Bronisław Mamoń. W Łodzi, w Teatrze im. Jaracza opracował dekoracje i kostiumy do Burzy Szekspira (1975); tło tworzyły czarne kotary o jaśniejszych smugach, z umieszczonego w głębi sceny podestu wyrastała abstrakcyjna rzeźba z unoszącymi się ku górze ciałami węży. Równie oryginalne, „jak gdyby z sennego marzenia” były kostiumy, na przykład król Alonso nosił purpurową szatę wykończoną zamiast gronostajem „wijącym się długim ciałem złocistego węża” (Henryk Pawlak). Zaprzyjaźniony z Teatrem im. Witkiewicza, opracował tu scenografię do misterium Wielki teatr świata (1986).
W 1962–69 wykładał w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu, a od 1 października 1969 do przejścia na emeryturę w 1981, w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Był laureatem nagród Ministerstwa Kultury i Sztuki: II stopnia (1965), I stopnia (1969 i 1975). Zmarł nagle, w czasie międzynarodowego pleneru malarskiego we Włoszech. W 1997 w Muzeum Narodowym w Warszawie odbyła się retrospektywna wystawa jego obrazów i rysunków.
Bibliografia
Tadeusz Brzozowski. Oprac. M. Markiewicz, Warszawa 1987; Encyklopedia Krakowa, Kraków 2001 (il.); Kydryński (il.); Marczak-Oborski: Teatr czasu wojny (il.); K. Pleśniarowicz: Kantor, Wrocław 1997; B. Świąder: W metafizycznej dziurze. Teatr Witkacego w Zakopanem, Gdańsk 2004; Waszkiel: Dzieje; Głos Rob. 1975 nr 52 (H. Pawlak); Pam. Teatr. 1963 z 1–4 s. 147, 148, 149 (il.), 1997 z. 1–4 s. 391, 2015 z. 2 s. 31, 32; Tyg. Powsz. 1963 nr 25 (B. Mamoń); Akta, ASP Kraków.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.
Biogram w Almanachu Sceny Polskiej
Tadeusz Brzozowski (1 XI 1918 Lwów - 13 IV 1987 Rzym), aktor, scenograf, pedagog. Studiował w krak. ASP (1936-39,1945-46), m. in. pod kier. K. Sichulskiego i K. Frycza. Współpracował ze stud. teatrem T. Kantora, statystował w T. im. Słowackiego. W l. 1942-45 był współtwórcą i aktorem T. Niezależnego Kantora, wystąpił m. in. jako Grabiec ("Balladyna" Słowackiego, 1943) i Odys ("Powrót Odysa" Wyspiańskiego, 1944). W l. 1945-49 należał do Grupy Młodych Plastyków w Krakowie, w 1946 był członkiem zespołu Rotunda (z Kantorem), od 1957 Grupy Krakowskiej oraz międzynarodowej Phases. Jego prace wystawiane były m.in. w Paryżu (1958), Sao Paulo (1959), Nowym Jorku (1960), Tokio. Sporadycznie współpracował z teatrami jako scenograf. M. in. w T. im. Słowackiego w Krakowie zrealizował scen. do "Dziadów" Mickiewicza (1963), w T. im. Jaracza w Łodzi do "Burzy" Shakespeare'a (1975), w amatorskim T. Małych Form w Zakopanem przygotował "Szaloną lokomotywę" Witkiewicza (1966). Od 1984 związany był z T. im. Witkiewicza w Zakopanem, na tej scenie opracował scen. do "Pragmatystów" Witkiewicza i "Wielkiego teatru świata" Calderona (1986). Twórczość artyst. łączył z pracą pedagogiczną: w l. 1962-69 wykładał w PWSSP w Poznaniu, w l. 1969-81 w ASP w Krakowie.
Źródło: Almanach sceny polskiej 1986/87. Tom XXVIII. Warszawa 1993.
