Osoby

BESSERT Zbigniew Alfred (11 sierpnia 1913 Poznań – 10 listopada 1992 Białystok),

reżyser, dyrektor teatru. 

Był synem Mariana Besserta i Zofii z Barczyńskich; mężem suflerki Barbary z domu Frezer. W 1935–1938 uczył się w Wojskowej Szkole Inżynierii w Warszawie, a po jej ukończeniu od 1938 pracował w Baonie Saperów w Krakowie. Po wybuchu II wojny światowej brał udział w kampanii wrześniowej, był dowódcą plutonu saperów w 21 Dywizji Podhalańskiej, dostał się do niewoli niemieckiej i w latach 1940–1945 był więźniem obozu jenieckiego w Murnau, aktorem teatru obozowego, a także charakteryzatorem i asystentem reżyserów, m.in. Leona Schillera. Samodzielnie reżyserował Ptaki (maj 1944), uczestniczył w seminariach reżyserskich Schillera, który po wojnie wystawił Bessertowi pochlebne świadectwo ich współpracy. Po wyzwoleniu obozu wyjechał do Włoch, wstąpił do 2 Dywizji Pancernej, wchodzącej w skład 2 Korpusu Polskiego; w 1946 z wojskiem polskim przyjechał do Wielkiej Brytanii. Do Polski wrócił w końcu 1947 i do sierpnia 1949 pracował jako urzędnik w Poznaniu.

W 1949 zaczął studia reżyserskie w warszawskiej Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej (studiował dwa lata) i pracę w zawodowym teatrze. W sezonie 1949/1950 był inspicjentem i asystentem reżysera w Teatrze Powszechnym w Warszawie, w 1950/1951–1954/1955 asystentem reżysera i aktorem w Teatrze Nowej Warszawy, grał Jakuba Strączka (Człowiek i maszyna). Równocześnie, w sezonach 1951/1952 i 1952/1953 był asystentem reżysera w Teatrze Ateneum, od 1952/1953 do końca 1954 pracował także jako asystent reżysera w Teatrze im. Osterwy w Lublinie, a 15 maja 1954 debiutował tu jako reżyser premierą Takich czasów. W tymże roku (3 października 1954) otrzymał uprawnienia reżyserskie. Od początku 1955 do końca 1959 pracował w lubelskim Teatrze Objazdowym Państwowych Przedsiębiorstw Imprez Estradowych, a od 1958 był kierownikiem artystycznym tego teatru; reżyserował Fałszywe zwierzenia, Kłopoty z miłością. Od początku 1960 do końca sezonu 1961/1962 był zaangażowany w Teatrze im. Osterwy w Lublinie, gdzie wystawił m.in.: Uciekła mi przepióreczka (nagroda zespołowa Ministra Kultury i Sztuki) i Powrót Przełęckiego. Od 1960 reżyserował w Teatrze im. Bogusławskiego w Kaliszu, a w sezonach 1962/1963 i 1963/1964 był tu reżyserem etatowym. Wystawił m.in.: Lekarza mimo woli (1960), Porwanie w Tiutiurlistanie (1962); Ostrożnie z małżeństwem, Wróć, Kropeczko (wyróżnienie na III Kaliskich Spotkaniach Teatralnych) – 1963; Zielonego Gila, Nocną opowieść – 1964. W sezonach 1964/1965–1966/1967 reżyserował w Teatrze Dramatycznym w Wałbrzychu, m.in. Szczęście Frania (1964); Kondukt, Brata marnotrawnego – 1965; Cyrulika sewilskiego, Tango, Żołnierza i bohatera – 1966; Grzegorza Dyndałę (1967). W sezonach 1967/1968–1977/1978 był reżyserem Teatru im. Węgierki w Białymstoku, wystawił m.in.: Żeglarza, Skąpca – 1968; Oberżystkę (1969), Wszystkich moich synów (1971), Kandyda (1972), Trybunał (1973; wyróżnienie na XV Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu), Barbarę Radziwiłłównę (1974), Odwety (1975), Fircyka w zalotach (1976), zagrał Dziadka (Czworokąt, 1977). Gościnnie reżyserował w Teatrze Ziemi Gdańskiej w Gdyni Odwety (1964), a w Teatrze Dolnośląskim w Jeleniej Górze m.in.: Zemstę (1965), Wiele hałasu o nic (1967), Pierwszy dzień wolności (1969). W 1978 przeszedł na emeryturę. 

Był cenionym, sprawnym reżyserem, tworzył interesujące, żywe przedstawienia. Sięgał po sztuki współczesne i klasyczne; te ostatnie czasem  „unowocześniał”, aktualizując ich treść, m.in. poprzez nietradycyjne wystawienie, jak np. w Lekarzu mimo woli, gdzie zaproponował skrótową scenografię, groteskowe kostiumy, umowną, farsową grę aktorów. Taki sposób interpretacji klasyki nie wszystkim odpowiadał, ale Bessert miał też swoich obrońców, na przykład Michała Misiornego, według którego Lekarz mimo woli był nowatorski i naprawdę współczesny. Zastrzeżenia budził Kondukt – za trudny, zbyt groteskowy, ekspresyjny. Jednak teatr kaliski i wałbrzyski, wtedy gdy w nich reżyserował, cieszyły się dobrą opinią. O teatrze kaliskim P.A. Konarski pisał, że jest solidny, potrafi zapewnić publiczności rozrywkę (Zielony Gil), a także zainteresować problematyką współczesną (Nocna opowieść). W teatrze wałbrzyskim przyjęto przychylnie premierę Szczęście Frania, w recenzjach podkreślano

sprawną reżyserię, dyskretny, jakby stonowany humor, wyborne prowadzenie aktorów 

(Jarosław Haak),

Żołnierz i bohater

okazał się widowiskiem zabawnym, w którym dialog, sytuacje, wreszcie pacyfistyczna problematyka zostały umiejętnie ocalone w zwięzłej formule scenicznej. Było w spektaklu tym coś z zabawy i coś z dyskusji o bohaterstwie 

(Jarosław Haak).

Sukces odniosła inscenizacja Tanga, dobrym przedstawieniem w opinii recenzentów był Żeglarz i Cyrulik sewilski.

Bibliografia

Almanach 1992/93; Cały świat gra komedię; 20 lat T. Dramatycznego w Wałbrzychu 1964–84 (J. Haak); Gasztold; Jego siła; Kaszyński: Teatralia; Marczak-Oborski: Teatr czasu wojny; Piekarski; Pol. t. jenieckie; Gaz. Rob. 1964 nr 245 (sylwetka B.); Gaz. Wyb. 1992 nr 275; Pam. Teatr. 1963 z. 1–4 s. 310, 313; Ziemia Kaliska 1960 nr 24 (M. Misiorny), 1964 nr 6 (A.P. Konarski); Akta, Teatr im. Węgierki Białystok, ZASP (fot.); Arch. oflagu Murnau, IS PAN; Almanach 1944–59. 

Ikonografia

Fot. — ITWarszawa.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.