Osoby

CHROBAK Józef (17 grudnia 1918 Komorowice koło Bielska na Śląsku – 18 lutego 1994 Bielsko-Biała),

aktor, śpiewak. 

Był synem Józefa Chrobaka, dyrektora szkoły powszechnej w Bielsku, i Kamili z domu Sznajder; mężem Leokadii z Kasprzyków (ślub 2 czerwca 1945). W 1938 ukończył gimnazjum w Bielsku i zaczął studiować medycynę na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Po wybuchu II wojny światowej wrócił do Bielska, gdzie w czasie okupacji niemieckiej pracował jako robotnik w fabryce. 

Uczył się też śpiewu na prywatnych lekcjach i brał udział w przedstawieniach lalkowych Tragedii florenckiej zorganizowanych w mieszkaniu swoich rodziców przez Jerzego Zitzmana. W marcu 1945 został kierownikiem Sekcji Dramatycznej Towarzystwa Przyjaciół Teatru w Bielsku, reaktywowanej m.in. z jego inicjatywy, występował w przedstawieniach, np. 16 czerwca 1945 jako Bardos (Krakowiacy i Górale Jana Nepomucena Kamińskiego). Potem był urzędnikiem w zakładach przemysłowych i instruktorem zespołów świetlicowych. Od 1946 występował w Polskim Radiu w Katowicach, jako  solista w programach muzycznych.

Brał udział w przedstawieniach operowych, np. latem 1947 śpiewał Franka we Flisie, wystawianym w ramach imprezy Opera Polskich Rzek, w przybrzeżnych miastach i miasteczkach wzdłuż Wisły. W 1952–57 był zaangażowany w Teatrze Polskim w Bielsku-Białej i Cieszynie. W 1953 zdał w Krakowie eksternistyczny egzamin aktorski. W sezonie 1957/58 był aktorem Teatru im. Jaracza w Łodzi, w 1958–59 występował w łódzkim Państwowym Przedsiębiorstwie Imprez Estradowych, np. jako Hilary (Białe fartuszki). Od 1960 do końca sezonu 1965/66 należał do zespołu Teatru Popularnego (od 1962/63 Teatr Ziemi Pomorskiej) w Grudziądzu. W sezonach 1966/67–1976/77 występował w Teatrze im. Fredry w Gnieźnie, w 1977/78 w Teatrze Polskim w Bielsku-Białej, w 1978/79–1990/91 w Teatrze im. Siemaszkowej w Rzeszowie; w 1991 przeszedł na emeryturę, ale nadal grał na rzeszowskiej scenie. 

Był cenionym aktorem charakterystycznym. Recenzenci podkreślali jego umiejętność budowania postaci za pomocą kilku wyrazistych szczegółów, sugestywne ukazywanie przemiany charakteru, a zwłaszcza odkrywanie nowego wizerunku, znanych wydawałoby się bohaterów. W jego interpretacji wielu z nich zyskiwało cechy pozytywne.

Jest coś w aktorstwie Chrobaka, co kładzie się smugą dobroci na każdej roli, ociepla ją, w łotrzyku pozwala doszukać się człowieka i jest czystym optymizmem

pisała K. Świerczewska. 

Zagrał ponad sto ról, od głównych po epizodyczne, w różnorodnym repertuarze. W Bielsku-Białej warto wymienić takie, jak: Hrabia Almawiwa (Cyrulik sewilski, 1953); Gianettino Doria (Sprzysiężenie Fieska w Genui), Mosca (Volpone) – 1956; w Grudziądzu: René (Król włóczęgów), Szmaga (Grzesznicy bez winy) – 1961; Dymitr Polczajew (Niespokojna starość, 1962), Napoleon (Madame Sans-Gêne, 1963), Iwan Pietrowicz (Żywy trup, 1965). 

Wiele pierwszoplanowych ról zagrał w Gnieźnie, m.in.: Majora (Fantazy, 1966); Kucharza (Matka Courage), Łukę (Na dnie) – 1967; Mistrza Antoniego (Maria Magdalena, 1968), Jonatana Peachuma (Opera za trzy grosze, 1971), Ambrożego Jenialkiewicza (Wielki człowiek do małych interesów, 1972); Hrabiego (Szachy), Stomila (Tango) – 1974; Prospera (Burza Szekspira, 1975); tytułowego Pana Jowialskiego, Bohatera (Kartoteka) – 1976. Ciekawe role w Rzeszowie to: Abraham Mlaskauer (Jan Maciej Karol Wścieklica, 1978), Profesor Sonnenbruch (Niemcy, 1980), Zabawkarz (Powsinogi beskidzkie, 1983), Eugeniusz (Tango, 1985), Owidowicz (Porwanie Sabinek, 1988), Candy (Myszy i ludzie, 1993). W marcu 1987 w Teatrze im. Siemaszkowej w Rzeszowie w roli Magnusa (Kontrakt) obchodził jubileusz 35-lecia pracy scenicznej.  Grał „kosmopolitę, uroczego egoistę, dbającego o wygody i towarzystwo”, przedstawił „typ wiecznego rezydenta stojącego obok”, „sympatycznego, dobrodusznego” (K. Świerczewska). 

Był autorem opracowań muzycznych wielu przedstawień, w teatrze rzeszowskim autorem scenariusza, reżyserem i wykonawcą spektaklu Colas Breugnon (1985), autorem opracowania scenicznego i reżyserem Pastorałki Tytusa Czyżewskiego (1986). 

We wspomnieniu o nim Jolanta Mroczek-Ciosek pisała:

Był aktorem niezwykle twórczym, obdarzonym autentyczną osobowością sceniczną. Gdy wchodził na scenę, nawet

w epizodzie od razu skupiał na sobie uwagę widzów. W każdej

z kreowanych postaci starał się odnaleźć elementy zarówno przenikliwej inteligencji, którą sam był obdarzony, jak

i emocjonalnego ciepła. Może dlatego jego postaci tak łatwo znajdowały kontakt z widzem i przekonywały do swoich racji? [...] Nienaganne maniery, duża kultura osobista, znakomita znajomość literatury i historii – słowem Mistrz, z którego zdaniem każdy z nas się liczył. 

Bibliografia

Almanach 1993/94; Kaszyński: Teatr łódz.; Linert: T. w Bielsku-Białej 1945–2000 (il.); XXX lat T. im. Fredry w Gnieźnie (il.); 30 lat T. w Grudziądzu (il.); Gaz. Wyb. (Rzeszów) 1994 nr 54 (J. Mroczek-Ciosek); Nowiny 1982 nr 32 (K. Świerczewska), 1987 nr 58 (K. Świerczewska); Trybuna Ludu 1987 nr 69 (sylwetka Ch.; il.); Akta, T. im. Siemaszkowej Rzeszów, ZASP (fot.); Programy (m.in. „Niespokojna starość”, Grudziądz 1962; sylwetka Ch.; il.) i wycinki prasowe, IS PAN; Almanach 1944–59.

Ikonografia 

Fot. — Bibl. Nar., IS PAN, ITWarszawa.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.