Sylwester Czosnowski
CZOSNOWSKI Sylwester (2 grudnia 1908 Płock – 4 stycznia 1970 Warszawa),
dyrygent, dyrektor, kierownik muzyczny teatru
Był synem muzyka Ignacego Czosnowskiego i Kamili z Moszczyńskich, mężem najpierw Marii z Olszewskich, potem aktorki Bogusławy Czosnowskiej z domu Michna (ślub w 1944), a następnie Haliny Baranówny. Ukończył szkołę muzyczną w Płocku, później kształcił się w konserwatorium w Wilnie pod kierunkiem Eugeniusza Dziewulskiego i Adama Wyleżyńskiego, a w 1929–31 w konserwatorium w Katowicach u Milana Zuny (dyrygentura) i Witolda Friemanna (kompozycja). W 1932 współpracował ze Stowarzyszeniem Polska Opera Ludowa. W 1932–33 odbywał służbę wojskową. W 1933–36 uczył w konserwatorium wileńskim, współpracował jako dyrygent orkiestry z miejscową rozgłośnią Polskiego Radia i Teatrem Miejskim w Wilnie (sporadycznie dyrygował, opracowywał ilustracje muzyczne, np. w 1934 do Hamleta); był też dyrygentem Wileńskiej Orkiestry Kameralnej. Od 1936 uzupełniał studia muzyczne w Paryżu, m.in. u Nadii Boulanger; działał tam w Stowarzyszeniu Młodych Muzyków Polaków. Zorganizował zespół wokalno-taneczny, z którym występował w objazdach we Francji, Szwajcarii i Włoszech. W 1938 był dyrektorem szkoły muzycznej w Brześciu nad Bugiem, gdzie zorganizował też chór i orkiestrę symfoniczną. W sezonach letnich 1938 i 1939 dyrygował gościnnie przedstawieniami Polskiej Opery Ludowej w Teatrze na Wyspie w warszawskich Łazienkach.
Podczas II wojny światowej znalazł się we Lwowie. W 1940–41 był profesorem w lwowskim konserwatorium. Jednocześnie w sezonie 1940/41 był kierownikiem muzycznym (wraz z Jakubem Mundem) Polskiego Teatru Dramatycznego; był autorem muzyki do Krakowiaków i Górali, ostatniej premiery tego teatru przed wkroczeniem wojsk niemieckich (20 czerwca 1941). Podczas okupacji niemieckiej pracował w fabryce marmolady we Lwowie. Od sierpnia 1944 i w sezonie 1944/45 znowu był kierownikiem muzycznym i dyrygentem lwowskiego Polskiego Teatru Dramatycznego oraz wykładał w studium przy tym teatrze. W tym okresie napisał bądź opracował muzykę do przedstawień: Burmistrz Stylmondu, Cały dzień bez kłamstwa, Mąż i żona, Misja Mr Perkinsa do kraju bolszewików, Moja siostra i ja, Wesele.
W sierpniu 1945 zorganizował we Lwowie zespół estradowy pn. Teatr Małych Form Miniatury Związku Patriotów Polskich (otwarcie 13 listopada 1945) i prowadził go w sezonie 1945/46. Zespół ten repatriował się latem 1946 do Szczecina, gdzie od 1 września 1946 przejął siedzibę przy ul. Swarożyca, zmieniając nazwę teatru na Komedia Muzyczna. Czosnowski był dyrektorem, kierownikiem artystycznym i dyrygentem tej sceny do 20 września 1948 (od października 1947 zmiana nazwy na Teatr Polski).
W tym czasie uległ ciężkiemu wypadkowi, w którym stracił nogę. Po długim leczeniu przeniósł się do Warszawy. Był tu kierownikiem muzycznym Ludowego Teatru Muzycznego (1950–52), dyrygentem orkiestry symfonicznej Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego. W 1952–54 pracował jako dyrygent w Zespole Pieśni i Tańca Wojska Polskiego. Od 2 maja 1958 do końca sezonu 1958/59 był dyrektorem i kierownikiem artystycznym operetkowego Teatru Muzycznego na Pradze; przygotował m.in. premiery Jadzi wdowy, Hrabiego Luksemburga, Wiktorii i jej huzara. W 1962 wrócił na stanowisko dyrygenta w Centralnym Zespole Artystycznym Wojska Polskiego.
Był kompozytorem utworów orkiestrowych: poematów symfonicznych, suit baletowych, utworów kameralnych, muzyki baletowej (np.Baletu żołnierskiego, sceny baletowej Dożynki), muzyki do komedii muzycznych oraz wielu ilustracji muzycznych do przedstawień.
Bibliografia
Almanach polskich kompozytorów współczesnych, Kraków 1966; Błaszczyk: Dyrygenci; Dąbrowski: Na deskach t. 1; Kaczyński: Dzieje Halki; Katalog wystawy w Stow. PAX w Szczecinie zorganizowanej z okazji czterdziestolecia szczecińskiej sceny dram. pt. „Teatr Czosnowskiego Lwów-Szczecin 1945–48” [28 IX-28 X 1985]; Marczak-Oborski: Teatr czasu wojny; Misiorny; Teatry Ziem Zachodnich; SMP; Sośnicki: 40 lat (il.); Sośnicki: Z sezonu; Teatry w Szczecinie 1945–65; Turska: Almanach; Pam. Teatr. 1963 z. 1–4 s. 238, 242, 255, 267–269, 1974 3–4 s. 477, 482, 483, 486, 487 (A. Linert); Ruch Muz. 1971 nr 5 (il.); Akta (tu fot.), ZASP.
Ikonografia
Fot. – Arch. Dok. Mech.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1900–1980, t. II, PWN, Warszawa 1994. Zachowano konkwencję bibliograficzną i część skrótów stosowanych w publikacji źródłowej.
