Osoby

KONDRAT Józef, także J. Kondradt (3 III 1902 Przemyśl - 4 VIII 1974 Warszawa), aktor. Był synem Michała K. i Ludwiki z Kaczmarów, bratem aktora Tadeusza Kondrata, mężem -> Gustawy Błońskiej. Ukończył gimn. w Przemyślu. W 1918-21 odbywał służbę wojskową. W 1922-23 występował i staty­stował w Przemyślu w amat. przedstawieniach pod egidą YMCA (m.in. grał tyt. rolę w "Kościuszce w Petersburgu") i Tow. Dram. "Fredreum" oraz w zespołach objazdowych K. Berońskiego i J. Piątkowskiego. W sez. 1923/24 zaangażował się we Lwowie do t. objazdowego M. Szczęsnej, z którym grał m.in. Mortona ("Maria Stuart" J. Słowackiego). W lipcu 1924, w ZASP-ie we Lwowie, zdał aktorski egzamin eksternistyczny. W 1924-26 grał w T. Wołyńskim w Łucku, m.in. Albina ("Śluby panień­skie"), Sylwę ("Uriel Akosta"). Występował w zespo­łach pod kier. artyst. S. Wysockiej: w sez. 1926/27 w T. Miejskim w Lublinie (także w objazdowym zespole M. Szczęsnej i S. Michułowicza), a w 1927-30 w T. Polskim w Poznaniu, gdzie grał m.in. Makrota ("Noc listopadowa"), Skapena ("Szelmowskie sztuczki Skapena"), Tartaglię ("Turandot"), Łapkę ("Nikt mnie nie zna"). W sez. 1930/31 znalazł się w kie­rowanym przez L. Schillera zespole T. Miejskich we Lwowie. W 1931 występował w T. Melodram pod kier. L. Schillera w Warszawie, w 1932 w T. Miejskich we Lwowie; grał wtedy m.in. Doktora ("Dziady"), Błazna Feste ("Wieczór Trzech Króli"). W 1932-39 występował w Warszawie w T. Polskim i Małym. Najważniejsze role: Flądra ("Mariusz"), Bła­zen ("Miarka za miarkę"), Ryjek ("Sen nocy letniej"), Doktor i Widmo ("Dziady"), Wilks ("Matołek z Wysp Nieoczekiwanych"), Ananiel ("Judasz z Kariothu"), Sam Weller ("Klub Pickwicka"), Obywatel Brzytwa ("Gałązka rozmarynu"), Tyreusz ("Obrona Ksantypy"). Równocześnie występował w t. rewiowych: Banda, Cyrulik Warszawski, Morskie Oko, Rex. W 1937 grał gościnnie w T. Letnim. W okresie okupacji niem., jesienią 1940 występował w warsz. kawiarni "Żak" w programie artyst. w reż. L. Schillera. W tym roku wziął udział w antypolskim filmie "Heimkehr". Zrehabilitował się, działając od kwietnia 1941 do lipca 1944 w organizacjach podziemnych i w partyzantce. W sez. 1944/45 grał w T. Wojewódz­kim w Białymstoku, m.in. Smugonia ("Uciekła mi przepióreczka"), Henryka ("Lekkomyślna siostra"). Je­sienią 1945 wykładał w Studio teatr, przy T. Ziemi Rzeszowskiej w Rzeszowie. W 1945-47 występował w T. Miejskim w Lublinie, w sez. 1947/48 w T. Polskim w Bydgoszczy, m.in. w roli Skapena ("Szel­mostwa Skapena"), Sokratesa ("Obrona Ksantypy"). Od 1948 grał w t. warsz.: 1948-50 w T. Rozmaitości, m.in. Papkina ("Zemsta"), 1950-56 w T. Domu Woj­ska Pol. (od 1957 pn. T. Dramatyczny), m.in. Stańczyka ("Wesele"), Jang-Czao ("Samotność"). W sez. 1956/57 występował w T. Narodowym, m.in. w roli Romowskiego ("Aszantka") i w T. Współczesnym w roli Didiego ("Czekając na Godota"). W 1957-68 grał w T. Współczesnym; najważniejsze role: Szy­mon Stimson ("Nasze miasto"), Prologus ("Pastorałka"), Archie Rice ("Music-hall"), Matyjas Kikut ("Opera za trzy grosze"), Anzelm ("Pierwszy dzień wolności"), Aktor ("Kariera Artura Ui"), Ben ("Samoobsługa"). W sez. 1964/65 grał gościnnie w T. Komedia rolę Męża Holly ("Śniadanie u Tiffany'ego"). Od 1968 do przejścia na emeryturę w 1971 był w zespole T. Ludowego, gdzie grał Altuma ("Księżniczka Turan­dot") i Konicę ("Turoń"). Zarówno przed wojną jak i po niej występował w filmach pol.; grał też w czeskim filmie "Bokser i śmierć". Śpiewał w PR i na estradzie. Najczęściej grał role charakterys­tyczne, ze skłonnością do klownady i groteski. "Ry­sował swe postacie ostrą kreską, miał piękny głos, dobrze śpiewał, szczególnie słynną "Pelerynę" z re­pertuaru L. Schillera. Dysponował zamaszystym, romantycznym gestem, ale potrafił także grać role charakterystyczne" (R. Szydłowski). L. Schiller pisał o nim w okresie lwow.: "aktor z imponujący bezpośredniością, może prymi­tywną jeszcze, ale wolną od sztamp teatralnych Singt wie der Vogel singt - ale jak śpiewa i co śpiewa! Wszystko - od wodewilu do tragedii. Typ spotykany tylko w kronikach starego, dobrego teatru".
Bibl.: Almanach 1973/74; Filler: Operetka; Hist. filmu t. 2-5; Lorentowicz: T. Polski; Marczak-Oborski: Teatr 1918-39; Ordyńska; Osiński: Repertuar; Schiller: Droga przez teatr; Schiller: Theatrum militans; Sempoliński: Wiel­cy artyści; 100 lat Fredreum, Kraków 1969 (J. Kondrat); Śliwina: Dzieje t. w Lublinie s. 52; T. Dramatyczny w Warszawie; T. Współczesny w Warszawie (ii.); Ekran 1962 nr 50; Nowiny Rzesz. 1965 nr 132; Profile 1974 nr 1 (Z. Wawszczak); Sł. Powsz. 1965 nr 145; Trybuna Ludu 1974 nr 221 (R. Szydłowski); Programy, IS PAN; Wosiek: Teatry objazdowe.
Ikon.: J. Herget: K. jako Stańczyk (Wesele), olej, ok. 1955 - własność autorki Warszawa; J. Żebrowski: K. jako Szymon Stimson (Nasze miasto), rys., repr. Express Wiecz. 1958 nr 86; Fot. - IS PAN, MTWarszawa, ZASP. Film.: 1933 - Dwanaście krzeseł (f.), Dzieje grzechu (f.); 1935 - Antek policmajster (f.), Kochaj tylko mnie (f.); 1936 - Fredek uszczęśliwia świat (f.), Jego wielka miłość (f.), Pan Twardowski (f.); 1937 - Trójka hultajska (f.); 1938 - Królowa przedmieścia (f.), Strachy (f.); 1954 - Pod gwiazdą frygijską (f.), Uczta Baltazara (f.); 1958 - Król Maciuś I (f.); 1962 - Dom bez okien (f.), Komedianty (f.). Rodzina Milcarków (f.); 1963 - Weekendy, n. I (f.); 1964 - Przerwany lot (f.); 1966 - Wystrzał (tv); 1967 - Ojciec (tv); 1969 - Wniebowstąpienie (f.); 1971 - Epilog norymberski (f.), Pan Dodek (f., zdj. także sprzed 1939); 1972 - Szerokiej drogi, kochanie (f.); Fragm. kronik film. z 1958-65, Arch. WFD; Materiały - Archiwum TV Warszawa.
Nagrania: Role, Recytacje - Red. Dok. Inf. RP.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994