Osoby

DYGAS Ignacy, pseud. Gorczyński^[1] (29 lipca 1881 War­szawa – 17 maja 1947 Warszawa),

śpiewak.

Był synem Stanisława Dygasa i Konstancji z Kostanowiczów. Po ukończeniu gimnazjum studiował weterynarię. Jednocześnie śpiewał w chórach kościelnych oraz uczył się śpiewu w konserwatorium warszawskim u Józefa Szczepkowskiego. 29 października 1903 wystąpił pierwszy raz na koncercie. 15 stycznia 1905 debiutował w Warszawskich Teatrach Rządowych pod pseudonimem Gorczyński w baryto­nowej partii Walentego (Faust). Następnie kontynuo­wał studia pod kierunkiem Witolda Aleksandrowicza i za jego radą przeszedł z partii barytonowych na tenorowe. 10 maja 1905 debiutował ponownie w WTR pod nazwiskiem Dygas w tenorowej partii Jontka (Halka) i wkrótce został zaangażowany do zespołu opery.

W październiku 1907 występował gościnnie w teatrze lwowskim. Następnie wy­jechał do Włoch, gdzie śpiewał w Padwie, Turynie, Genui, Mediolanie, Neapolu, Rzymie i innych miastach oraz kontynuował studia pod kierunkiem Giovanniego Battisty Lampertiego. W 1910 występował w Madrycie oraz w Montevideo, Rio de Janeiro i Buenos Aires.

Co roku przyjeżdżał na występy gościnne do Warszawy: w kwietniu 1908, w maju 1909, w grudniu 1910, w maju 1911. W 1911–14 występował stale w Teatrze Wielkim w Warszawie; wyjeż­dżał jedynie na występy gościnne m.in. do Petersburga (1913). W 1914–18 występował w Moskwie (najpierw w prywatnej operze Zimina, a potem w Teatrze Wielkim), a także w Kijowie, Kiszyniowie, Kisłowodsku, Mińsku Litewskim, Homlu i Bobrujsku. Brał też wielokrotnie udział w polskich koncertach i imprezach dobroczynnych.

W 1918 wrócił do kraju i do 1937 stale należał do zespo­łu opery warszawskiej. Często wyjeżdżał na gościnne występy do innych miast polskich, m.in. do Lwowa (1919, 1926, 1929), Krakowa (1920, 1927, 1931, 1933), Pozna­nia i Katowic. W 1924 występował w Stanach Zjedno­czonych (Nowy Jork, Chicago, Detroit), w 1927 w Ru­munii, w 1928 w Jugosławii. Poza występami w operze śpiewał też niekiedy w teatrzykach, m.in. w teatrze Banda (1931), w teatrze Stara Banda (1935).

17 maja 1930 w Teatrze Wielkim w Warszawie obchodził jubileusz dwudziestopięciolecia pracy śpiewając partię tytułową w Konradzie Wallenrodzie).

Choroba zmusiła go do opuszczenia sceny. Ostatni raz wystąpił w Teatrze Wielkim 31 marca 1937 w partii Eleazara (Żydówka). Na scenie warszawskiej śpiewał w sumie czterdzieści dwie partie.

Podczas II wojny światowej wy­stępował początkowo w kawiarniach w Warszawie, następnie przeniósł się do Lublina, gdzie udzielał lekcji śpiewu. W 1945 powrócił do Warszawy i prowadził klasę śpiewu w Wyższej Szkole Muzycznej. Po raz ostatni wystąpił 15 kwietnia 1947 w sali Romy na jubileuszu czterdziestolecia swej pracy artystycznej.

Był tenorem bohaterskim o znakomicie postawionym głosie, wyróżniał się dobrą dykcją i wyrazistą grą.

Zdaniem Włodzimierza Dybczyńskiego głos jego brzmiał „prze­pięknie we wszystkich rejestrach”, sięgając górnego C, „wysoko, okrągło, jędrnie w pianach i forte”. Szcze­gólnie ceniony był jako wykonawca partii w operach Wagnera, jak np. Tristan (Tristan i Izolda), Zygmunt (Walkiria), partie tytułowe w Lohengrinie, Tannhäuserze, Parsifalu. Inne ważniejsze partie: Kazimierz (Hrabina), Stefan (Straszny dwór), Kirkor (Goplana), Herman (Dama pikowa), Radames (Aida), Canio (Pajace), Don Jose (Carmen), Herod (Salome), Cavaradossi (Tosca).

Znany ze swej działalności społecznej, należał do Polskiej Partii Socjalistycznej. Od 1927 był członkiem zasłużonym ZASP, a w 1930–32 jego prezesem.

Bibliografia

EdS IV; Łoza: Czy wiesz I; SMP; TE II; Ilustr. Prz. teatr. 1921 nr 21 (W. Dybczyński); Ruch muz. 1948 nr 3; Rzecz­pospolita 1947 nr 103, 136; Scena pol. 1930 nr 9 (il.), 10.

Ikonografia

NN: Portret, olej (?), 1914, repr. - MTWarszawa; B. Adamowicz: Portret, miniatura, 1920 - MTWarszawa; NN: Portret, olej - MTWarszawa; M. Gross: Portret, brąz, repr. Scena pol. 1931 nr 5; Cz. Makowski: Portret, brąz (pla­kieta), Cmentarz Powązkowski, Warszawa, kwatera 209, rząd 4; Rosenfeld (?): D. jako Cavaradossi w Tosce (?), rys. 1919 - MTWarszawa; K. Lasocki: D. jako Canio (Pajace), rys. 1921, repr. Świat 1921 nr 12; J.P. Janowski: Portret, karyk., rys., 1940 - MTWarszawa; J.P. Janowski: Portret, wę­giel, 1943 - MTWarszawa; Fot. pryw. i w rolach - IS PAN, MTWarszawa.

Nagrania

Arie z oper (Tosca, Rycerskość wieśniacza), pieśń - Arch. Dok. Mechanicznej; Arie z oper (Rycerskość wieśniacza, Hrabina, Hugonoci, Żydówka, Pajace, Halka, Straszny dwór, Tosca, Carmen, Trubadur, Aida, Lohengrin, Rigoletto), pieśni - Red. Muz. PR; Arie z oper (Aida, Halka, Rycerskość wieś­niacza, Tosca, Trubadur, Werther, Żydówka), pieśni - MTWar­szawa.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, PWN, Warszawa 1973. Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów stosowanych w źródłowej publikacji.

Mazurek Dąbrowskiego w wykonaniu Ignacego Dygasa

Nagranie z płyty Syrena-Record, 1927. Źródło: staremelodie.pl 
(serwis prezentuje kilkanaście archiwalnych nagrań Dygasa)