Osoby

ŁADOSIÓWNA Irena, zamężna Klejer (24 VIII 1905 Lublin - 7 V 1976 Warszawa), aktorka, reżyser, kierownik artystyczny. Była córką Czesława Wiśniewskiego właśc. Ładosia (zob. t. 1), i Jadwigi Marii Wiśniewskiej (zob. t. 1), żoną - Józefa Klejera (ślub 13 IX 1939 w Lublinie). Od najmłod­szych lat statystowała w rolach dzieci na scenie t. lwow., uczyła się w szkole baletowej i występowała jako tancerka. Po ukończeniu w 1919 kursów scen. H. Cepnika we Lwowie, zadebiutowała w T. Miej­skim, życzliwie przyjęta w roli Klary w "Ślubach panieńskich" (8 V 1920). W lwow. T. Miejskich grała do 1930; brała udział w gościnnych występach w innych miastach, np. w Przemyślu i Stanisławowie (1927). Recenzenci pisali o jej szczerości, wdzięku, harmonijnej grze. Równocześnie konty­nuowała naukę w Seminarium Nauczycielskim, w którym jako eksternistka zdała maturę w 1926. Roz­poczęła również pracę lit. i dziennikarską, publiku­jąc w prasie felietony i nowele. Była też autorką powieści teatr.-film. "Otylia Sewera" (Złoczów 1930). W sez. 1930/31 grała w kierowanym przez W. Siemaszkową T. Popularnym im. Bogusławskiego w Poznaniu; tu zaczęła reżyserować. W maju 1931 była w zespole Tow. Dramatycznego pod kier. K. Wojciechowskiego w Płocku, w 1931-33 wy­stępowała w T. Miejskich w Wilnie, gdzie zajmo­wała się także reżyserią. W 1933-37 była aktorką, reżyserem i kier. artyst. objazdowego T. Pokucko-Podolskiego z siedzibą w Stanisławowie, w którym wystawiała własne sztuki, np. "Królową śniegu" wg Andersena, "Królewnę z Lisieux". W 1937-39 była aktorką i reżyserem T. Ziemi Pomorskiej w Toruniu, brała udział w występach gościnnych tego t. w Gdańsku. Na pocz. sez. 1939/40 grała w T. Miej­skim w Lublinie; tu spędziła lata wojny. Podczas okupacji niem. pracowała jako kelnerka w kawiarni "U Aktorów", prowadziła tajne kursy teatr.; wraz z mężem przygotowała konspiracyjne przedstawie­nie "Moralności pani Dulskiej" (grała Dulską), wy­konane także publicznie 12 VIII 1944. Od 26 VII do 28 X 1944 była kier. artyst. T. Zespołu Aktor­skiego w Lublinie, którego dyr. był J. Klejer. Po wcieleniu zespołu do T. Wojska Pol. występowała z tym teatrem w Krakowie, nast. od 15 II 1945 do 1947 była aktorką i reżyserem w T. Miejskim w Lublinie, współzałożycielką i wykładowcą studia dram. przy tym teatrze, w 1946/47 jego dyr.; rów­nocześnie prowadziła kursy dykcji na Katolickim Uniw. Lubelskim. W 1946 wyreżyserowała w Lub­linie m.in. własną sztukę "Weryfikacja", która wywo­łała wiele dyskusji. Po przeniesieniu się do War­szawy należała do zespołów: Miejskich T. Drama­tycznych (1947-49), T. Narodowego (1949-51), Ateneum (1951-57). W sez. 1957/58 nie miała stałego etatu, a od sez. 1958/59 do 1 VIII 1971, kiedy przeszła na emeryturę, była aktorką T. Komedia. Po wojnie grywała niewiele, dużo reżyserowała w teatrach całej Polski. Współpracowała z T. Pow­szechnym w Warszawie (1950), teatrami: w Jeleniej Górze (1949-51 i 1961), Bielsku-Białej (1953), Zie­lonej Górze (1954, 1956), Bydgoszczy (1954, 1960, 1961), Białymstoku (1956, 1958, sez. 1967/68), T. Powszechnym w Łodzi (1957-59), T. Ziemi Ma­zowieckiej (1960, 1963), teatrami: w Olsztynie (1961), Częstochowie (1962), Szczecinie (1963), Rze­szowie (1965). Miała w swoim repertuarze ok. trzystu ról zagranych w większości przed wybuchem wojny. Grała Melę, Hankę i Dulską ("Moralność pani Dulskiej"), kilka­krotnie powtarzała Rachelę ("Wesele"), w przedsta­wieniu T. Wojska Pol. zagrała w tej sztuce Radczynię. Inne role: Helena ("Grube ryby"). Panna pi­sząca na maszynie ("To, co najważniejsze"), Maria ("Myśl"), Pasierbica ("Sześć postaci scenicznych w po­szukiwaniu autora"), Irena ("Ponad śnieg bielszym się stanę"), Maria Stuart w dramacie J. Słowackiego, Eliza ("Pigmalion"), Maria ("Nowa Dalila"), Dziadówka ("Miłosierdzie"); po wojnie: Fiokła ("Ożenek"), Żelazna ("Panna Maliczewska"), Dolores ("Yerma"), Orgonowa ("Damy i huzary"), i ostatnia rola - Matka Staszka ("Boso, ale w ostrogach", styczeń 1971). Była typem reżysera-pedagoga. Reżyserowała ok. dwustu przed­stawień, m.in. "Pannę Maliczewską" (kilkakrotnie), "Moralność pani Dulskiej", "Ich czworo", "Majątek albo imię", "Śluby panieńskie", "Fircyka w zalotach", "Czaru­jącą szewcową", "Sobótki", "Lato" T. Rittnera, "Fedrę", "Marię Stuart" J. Słowackiego. Wiele pracowała spo­łecznie; była przewodniczącą Komisji Likwidacyjnej ZASP-u w 1950, opiekunką schroniska w Skolimo­wie, członkiem Komisji Kwalifikacyjnej i Głównego Sądu Koleżeńskiego SPATiF-u. Dawała bezpłatne koncerty recytatorskie. Spisywała anegdoty teatr., część z nich wykorzystał A. Grzymała-Siedlecki w "Świecie aktorskim moich czasów". Bibl.: Almanach 1975/76; Bibliografia dramatu; Ciesielski: Teatr pol. w Gdańsku; Jego siła (il.); Konarska-Pabiniak: Repertuar; Kwaskowski; Marczak-Oborski: Teatr 1918-39; Warnecki; Pam. Teatr. 1963 z. l-4 s. 56, 60; Życie Warsz. 1976 nr 112, 114, 116; Afisze, programy i wycinki prasowe, IS PAN; Akta (tu fot.), kartoteki i wycinki prasowe, ZASP; Rymkiewicz: T. Powszechny; Wosiek: Teatry objazdowe. Ikon.: W. Dunin-Marcinkiewicz: Ł. w roli, akw., ol., 1933 - MTWarszawa; J. Żebrowski: Ł. jako Donna Peppenella (Neapol miasto milionerów), rys., repr., Express Wiecz. 1955 nr 267; Fot. - Arch. Dok. Mech., IS PAN, ZASP. Film.: Fragm. materiałów film. z 1962-73 - Arch. WFD; Materiały - Archiwum TVWarszawa. Nagrania: Role, recytacje - Red. Dok. Inf. PR. Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994