Osoby

WILAMOWSKI Kazimierz, właśc. K. Antoni Knobelsdorf (23 III 1896 Nowy Dwór na Polesiu - 27 XII 1978 Warszawa), aktor, reżyser. Był synem Franciszka Knobelsdorfa, oficjalisty dworskiego, i Felicji ze Szpiganowiczów, mężem aktorki Marii Seroczyńskiej; pod koniec życia ożenił się z Barbarą z Jóźwiaków, 1° v. Leszczewską. W 1916-18 służył w wojsku ros., od 1918 w wojsku pol. (od maja 1920 podporucznik). W 1921 kształcił się w Warsz. Szkole Dram.; w 1923 ukończył Oddział Dram. przy Konserwatorium Muzycznym. W sez. 1923/24 został przyjęty do zespołu Reduty i występował (pod nazwiskiem Knobelsdorf) m.in. jako Adolf ("Dom otwarty") i Lażansky ("Turoń"). Na sez. 1924/25 zaangażował się wraz z grupą redutowców do T. im. Słowackiego w Krakowie, gdzie grał m.in. Gastona ("Prawo pocałunku"), Jaśka ("Zaczarowane ko­ło"), Niła ("Mieszczanie"). Następnie wrócił do Reduty i w sez. 1925/26 występował w Wilnie i objazdach, m.in. w rolach: Przełęckiego ("Uciekła mi przepió­reczka", dublował J. Osterwę), Gospodarza ("Wesele"), Muleja ("Książę Niezłomny"). W sez. 1926/27 był aktorem T. Miejskich we Lwowie. W 1927, wraz z grupą aktorów Reduty pod kier. E. Wiercińskiego, przeniósł się do T. Nowego w Poznaniu, od sez. 1928/29 ponownie występował w wil. Reducie. Na sez. 1930/31 (po raz pierwszy pod nazwiskiem Wilamowski) zaangażował się do T. Miejskiego w Lublinie; w maju 1931 występował (znów jako Knobelsdorf) w T. Ateneum w Warszawie, a w lecie t.r. (jako W.) w warsz. t. Kometa. Pseudonimu używał już do końca życia. W sez. 1931/32-1934/35 był aktorem T. Miejskiego w Bydgoszczy, gdzie w 1934 reżyserował kilka przedstawień. W sez. 1935/36 należał do warsz. zespołu Instytutu Reduty; nast., do wybuchu II wojny świat., występował w T. Polskim i Małym w Warszawie. Od 1936 brał udział w audycjach PR. Podczas okupacji niem. grywał w jawnych t. warsz.: Złoty Ul, Nowości i Komedia (tu też reżyserował); brał również udział w tajnych przedstawieniach "Męża i żony" w reż. S. Daczyńskiego. W 1945 należał do zespołu T. Miejskiego w Łodzi, reżyserował inaug. przedstawienie "Party­zanta" w T. Powszechnym (maj 1945) i był wykła­dowcą Studia Dramatycznego przy T. Miejskim. W lecie 1945 wygłosił referat na ogólnopol. zjeździe pedagogów teatralnych. W sez. 1945/46 wrócił do Warszawy do T. Polskiego, ale na sez. nast. zaan­gażował się do Miejskich T. Dramatycznych. W sez. 1947/48 i 1948/49 był ponownie w Łodzi; grał w T. Wojska Pol., wykładał w PWST. Od 1949 do listopada 1951 występował w T. Współczesnym w Warszawie. W tym okresie grał gościnnie kilka ról w T. Powszechnym w Łodzi. Od grudnia 1951 do końca sez. 1955/56 był w T. Powszechnym w Warszawie, w sez. 1956/57 i 1957/58 w warsz. T. Ludowym (gdzie grał też już w marcu 1956). Od sez. 1958/59 należał do zespołu T. Polskiego w Warszawie; tu 23 XI 1973 obchodził jubileusz pięć­dziesięciu lat pracy artystycznej. W 1975 przeszedł na emeryturę, ale w 1976 grał jeszcze Szeryfa hrab­stwa w "Marii Stuart" F. Schillera. Od 1953 wystąpił w ok. dwudziestu filmach pol., m.in. grał Stalina w "Żołnierzu zwycięstwa". Był jednym z autorów wspomnień umieszczonych w zbiorze "O zespole Reduty 1919-1939", Warszawa 1970; tłumaczył te­ksty K.S. Stanisławskiego. Słusznego wzrostu, mocno zbudowany, przystojny, obdarzony w młodości dużym temperamentem scen., był aktorem rzetelnym, mającym w swym dorobku wiele liczących się ról. W t. bydgoskim cieszył się już opinią "aktora wysokiej klasy"; grał m.in. Szczę­snego ("Horsztyński"), Poetę ("Wesele"), Posę ("Don Carlos"). Uchodził za ucznia J. Osterwy. W Reducie zwrócił uwagę recenzentów jako Strełkow ("Tamten",1928) i przede wszystkim jako "pełen skupionej powagi i szlachetnego umiaru" (A. Słonimski) Mak-Yks w "Pierścieniu wielkiej damy" (1936); wg B. Korzeniewskiego "miarą wysiłku włożonego w przy­gotowanie aktorów był dojrzały występ Wilamowskiego" w tej roli. W warsz. T. Polskim grał m.in.: Mikołaja Kopernika ("Cezar i człowiek") "dając mu ujmującą prostotę geniuszu" (T. Boy-Żeleński) i "wiele skupionej powagi i żarliwości" (A. Sło­nimski); Księcia Henryka Edwarda ("Mała Dorrit") "objawiając się z nieznanej dotąd strony humoru i młodości" (Boy); Jerzego Fanniga ("Asmodeusz") "łą­cząc przyjemną powierzchowność ze staranną inter­pretacją swej roli" (J. Parandowski) i Charmidesa ("Obrona Ksantypy"). Po wojnie grał min.: Gospo­darza w "Weselu", które także reżyserował (1946), Goduna ("Przełom"), Bezsiemionowa ("Mieszczanie"), Profesora Trubnikowa ("Obcy cień"), Adwokata Despeaux ("Proces" K. Berwińskiej), Orgona ("Dożywo­cie"), Pastora Mandersa ("Upiory"), Pantalone ("Sługa dwóch panów"), Wincentego Krasińskiego ("Noc li­stopadowa"), Wiktora ("Irydion"). Bibl.: Almanach 1978/79; Boy: Pisma t. 27 s. 140, t. 28 s. 37; Byrski: Teatr-radio s. 59-60, 93; Czachowska: Za­polska; Formanowicz; Hist. filmu t. 2-5; Iwaszkiewicz: T. Polski; Kaszyński: Teatr łódź.; Krasiński: Teatr Jaracza; Korzeniewski: Spory; Lorentowicz: T. Polski; Marczak-Oborski: Teatr czasu wojny; Marczak-Oborski: Teatr 1918-39; Mrozińska: Karabin i maska; Mrozińska: Szkoła; Mro­zińska: Trzy sezony; O zespole Reduty; J. Parandow­ski: Kiedy byłem recenzentem, Warszawa 1963; Simon: Spis przedstawień Reduty; Słonimski: Gwałt; Stokowa: Wy­spiański; Szczublewski: Żywot Osterwy; Wilski: Szkolnic­two; Kur. Warsz. 1931 nr 207, 1933 nr 146; Pam. Teatr. 1963 z. 1-4 s. 177, 192, 193, 1970 z. 2 s. 289, 1973 z. 3-4 s. 469, 476; Teatr 1979 nr 3; Życie Warsz. 1979 nr 2, 14; Afisze, programy, IS PAN, MTWarszawa; Akta (tu fot.), ZASP; Akta, T. Polski Warszawa; Rymkiewicz: T. Powszechny. Ikon.: Fot. - Aren. Dok. Mech., MTWarszawa, ZASP. Film.: 1953 - Żołnierz zwycięstwa (f.); 1956 - Nikodem Dyzma (f.); Podhale w ogniu (f.), Sprawa pilota Maresza (f.); 1958 - Deszczowy Upiec (f.); 1959 - Pociąg (f.); 1960 - Zezowate szczęście (f.); 1961 - Czas przeszły (f.), Zaduszki (f.); 1963 - Na białym szlaku (f.), Naprawdę wczoraj (f.), Smarkula (f.); 1964 - Przerwany lot (f.); 1966 - Marysia i Napoleon (f.); 1968 - Lalka (f.); 1971 - Epilog norymberski(f); 1973 - Wielka miłość Balzaka (s.tv); 1974 - Nagrody i odznaczenia (f.); Materiały - Archiwum TVWarszawa. Nagrania: Role - Arch. Dok. Mech., Red. Dok. Inf. PR. Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994