Modest Musorgski
Ur. 21 III 1839, Karewo (gubernia pskowska). Zm. 28 III 1881, Petersburg.
Modest Musorgski był biegłym pianistą, cenionym szczególnie jako świetny akompaniator. Zetknąwszy się w 1856 z kompozytorami Potężnej Gromadki począł pod kierunkiem M. Bałakiriewa doskonalić swoje umiejętności kompozytorskie. Już pierwsze pieśni zapowiadają wyjątkową siłę i oryginalność jego talentu. Pisze - raczej dla studiów - utwory w formach klasycznych oraz muzykę do tragedii Sofoklesa "Król Edyp". Rezygnuje z kariery wojskowej, aby poświęcić się całkowicie sztuce. Pracuje nad szeregiem pieśni i wielką historyczną operą "Salambo"; nie kończy jej jednak, podobnie jak rozpoczętego później "Ożenku". W 1869 powstaje szczytowe dzieło Musorgskiego - opera, a właściwie dramat muzyczny "Borys Godunow", o którego wystawienie trzeba było stoczyć prawdziwą walkę, uwieńczoną pomyślnym rezultatem dopiero w 1874, a i to przy zdecydowanie niechętnym stosunku prasy i kół dworskich. W tym okresie odsuwa się Musorgski od Potężnej Gromadki, zarzucając jej członkom... zbytnią akademickość. Tworzy posępny i pesymistyczny cykl pieśni "Bez słońca", "Pieśni i tańce śmierci" oraz cykl 7 pieśni "Izba dziecięca". Rozpoczyna pracę nad dwoma nowymi operami - "Chowańszczyzną" i "Jarmarkiem soroczyńskim", których jednak nie doprowadza do końca (pierwszą z nich dokończył później Rimski-Korsakow, drugą - Cezar Cui). Coraz bardziej pogłębia się u niego nastrój przygnębienia i depresji psychicznej, co w połączeniu z nędzą materialną i złym stanem zdrowia doprowadza Musorgskiego do przedwczesnej śmierci w czterdziestym drugim roku życia.
Spośród wszystkich kompozytorów Potężnej Gromadki Musorgski był niewątpliwie największym geniuszem-nowatorem, i to całkowicie samorodnym. On też najbardziej konsekwentnie pozostał wierny ideałom Gromadki, całą swą twórczość wiążąc ściśle z intonacjami rosyjskiej muzyki ludowej. Jego nowatorskie dążenia najsilniej objawiły się w dziedzinie harmoniki (odejście od ścisłego centralizmu tonalnego, rozluźnienie związków funkcyjnych), wywierając znaczny wpływ na późniejszą twórczość impresjonistów - przede wszystkim Debussy'ego. Na gruncie opery stworzył Musorgski odmienny pod wielu względami od dotychczasowych form gatunek "ludowego dramatu muzycznego". Zainteresowania jego skupiały się niemal wyłącznie na twórczości wokalno-instrumentalnej. Spośród nielicznych utworów instrumentalnych dużą sławę zyskał sobie obraz symfoniczny "Noc na Łysej Górze", opracowany po śmierci kompozytora przez Rimskiego-Korsakowa, oraz fortepianowy cykl "Obrazki z wystawy", spopularyzowany głównie dzięki mistrzowskiej transkrypcji orkiestrowej Maurycego Ravela.
Źródło" Przewodnik Operowy Józef Kański, PWM 1997
