Artykuły

- Mnie najbardziej w niej interesuje styk szlachetnych intencji z brutalną rzeczywistością i wybory, które stoją przed człowiekiem - mówi RYSZARD BUGAJSKI, reżyser "Profesjonalisty" Dušana Kovačevicia, przed dzisiejszą premierą Teatru TV.

Janusz R. Kowalczyk: "Profesjonalista" Dušana Kovačevicia w pana reżyserii ma premierę w czasie zamieszania związanego z tzw. listą Wildsteina. W ogniu dyskusji o procedurach lustracyjnych zrealizował pan "Misia Kolabo" Kokocińskiego, a w apogeum afery Rywina - "Niuz" własnego autorstwa. Ma pan szósty zmysł, trafiając tak idealnie w sedno naszego życia polityczno-aferalnego?

Ryszard Bugajski: To w dużej mierze dzieło przypadku. Tekst Dušana Kovačevicia zaproponował mi dyrektor Paweł Konic z Teatru TV - pewnie uznając, że temat służb specjalnych jest w sam raz dla Bugajskiego. U Kovačevicia główny bohater, opozycyjny pisarz, ma przeciwwagę w obserwującym go przez lata esbeku. Ten ostatni nie jest tu stereotypowym chamskim i głupim funkcjonariuszem systemu - i to stanowi nową jakość w spojrzeniu na niedawną historię. To zdeklarowany komunista, podporządkowany ideologii do tego stopnia, że głównego bohatera, jako wroga systemu, zamierzał nawet rozjechać samochodem. Z czasem zaczyna jednak szanować swego przeciwnika i stopniowo nabierać przekonania do niektórych głoszonych przezeń poglądów.

Dlaczego w dobie demokracji i dostępu do telewizyjnych relacji i reportaży polityka pozostaje tworzywem dla teatru?

Mnie najbardziej w niej interesuje styk szlachetnych intencji z brutalną rzeczywistością i wybory, które stoją przed człowiekiem. Przecinają się tu z jednej strony wzniosłe cele - bo każdy polityk starający się o urząd mówi, że sprawi, by ludziom żyło się lepiej - a z drugiej nieprawidłowości w realizacji tych obietnic, gdy ci sami ludzie wpadają później w sieć korupcyjnych powiązań. Nie każdy, w co głęboko wierzę, korzysta z łapówkarskich propozycji. Mnie ciekawią ludzie, którzy potrafią się temu zjawisku przeciwstawić i nie dają się skusić. Taki, który wziął, mało mnie obchodzi, bo to zjawisko dość powszechne. We wszystkich tekstach, które realizowałem, staram się znajdować moment przełomowy dla człowieka. Kiedy sam musi wybrać, czy ma być dobry czy zły. Bohaterka "Przesłuchania" zwyciężyła, choć zapłaciła przeogromną cenę. Bohater "Misia Kolabo" załamał się i w oczach otoczenia przepadł z kretesem. "Profesjonalista" pokazuje zaś szarą strefę moralną, w której esbek, po wyzbyciu się zbyt radykalnych idei, staje się zwykłym, porządnym człowiekiem. Kimś w rodzaju Anioła Stróża, który wyciąga bohatera z poważnych życiowych opresji. Nie tylko ratuje dla potomności jego twórczość, ale zwraca mu dzieciństwo, miłość do matki i ojca. To przewrotna historia.

W Teatrze TV dawno nie oglądaliśmy równie rewelacyjnych ról - Jerzy Trela wspaniale gra byłego esbeka. Postać opozycyjnego pisarza w wykonaniu Andrzeja Zielińskiego śmiało można nazwać kreacją.

Okazał się odpowiedni do roli nie tylko intelektualnie, ale i fizycznie. Jako człowiek o pewnym temperamencie prezentuje całą gamę reakcji: od nonszalancji, przez silną, południową - rzec można - uczuciowość, po gwałtowne wybuchy. Starałem się pokazać duszę ludzi z tamtego rejonu świata - nieco odmienną od naszej, chłodniejszej, północnej - i aktorzy bardzo mi w tym pomogli. Akcja toczy się w byłej Jugosławii, więc trzeba było utrzymać lokalną specyfikę. To inny klimat niż w Polsce, Czechach czy Niemczech. Ludzie inaczej tam się zachowują. Na co dzień wypijają sporo rakii, co przekłada się na ich styl życia. Ducha Jugosławii w genialny sposób ujął Kusturica, zwłaszcza w ostatnim filmie "Życie jest cudem". Poprzez banał codziennych, drugorzędnych rzeczy pokazał, dlaczego mogła tam mieć miejsce absurdalna wojna między ludźmi, którzy za czasów Tito, pod komunistycznym batem, umieli kilkadziesiąt lat żyć zgodnie, a nagle zaczęli się nienawidzić, wyrzynać i dopuszczali się bestialskich zbrodni.

Na zdjęciu: Ryszard Bugajski.