Artykuły

Teatr Wielki - Opera Narodowa w Warszawie na rok 2005 ma zagwarantowaną dotację w wysokości blisko 55,7 mln zł, to o 3 mln zł więcej od tego, ile miasto Kraków przekazuje na utrzymanie i działalność 24 instytucji kultury.

8 na 35 instytucji kultury finansowanych z budżetu ministra kultury położonych jest na terenie Małopolski. Dzięki temu do naszego regionu w roku 2005 trafi 76,7 mln zł z kasy państwowej. To więcej o 5 mln zł, niż na całą kulturę - czyli na dofinansowania projektów i dotacje dla 18 instytucji oraz na inwestycje, w tym na remonty w obiektach zabytkowych i budowę Opery Krakowskiej - przeznaczył marszałek województwa małopolskiego; to zaledwie o 1 mln zł mniej niż na całą kulturę wraz z remontem płyty Rynku Głównego postanowili przekazać krakowscy radni. Warszawa przede wszystkim. Z 35 instytucji finansowanych przez ministra kultury większość, bo aż 19, znajduje się w Warszawie. Osiem usytuowanych zostało w Małopolsce - najmłodsza to Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie, a pozostałych osiem na terenie całej Polski. Jakie instytucje powinny mieć cechy, aby stać się państwowymi lub narodowymi, a więc finansowanymi z budżetu ministra kultury?

- Instytucje, dla których organizatorem jest minister kultury są zazwyczaj największymi i najbardziej znaczącymi (np. dla dziedzictwa kulturowego - tj. zamek królewski na Wawelu) instytucjami, pełniącymi ważne funkcje dla realizacji polityki państwa w sferze kultury (np. Biblioteka Narodowa, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków). Są depozytariuszami największych skarbów i materialnych dowodów historii i kultury państwa polskiego lub - jak np. "Zachęta" - narodowymi instytucjami wyspecjalizowanymi w pewnej określonej sferze kultury, których działalność ma charakter innowacyjny i jest ważna dla całej polskiej sztuki - mówi Agnieszka Odorowicz, wiceminister kultury.

W tym roku na działalność 35 "swoich" instytucji minister kultury przeznaczy blisko 422,6 mln zł. Z czego 302,6 mln zł zostanie w Warszawie, 76,7 mln zł trafi do Małopolski, a 43,3 mln zł - do pozostałych instytucji umiejscowionych na terenie kraju.

Kolosalne dotacje

- Państwowym instytucjom kultury minister kultury jest zobowiązany zapewnić odpowiedni dla ich działalności budżet oraz wyposażyć je w mienie umożliwiające działalność - mówi Agnieszka Odorowicz. I rzeczywiście minister wypełnia swoje zadania bardzo dobrze. Nie jest tajemnicą, że instytucje ministerialne mają wielokrotnie większe dotacje niż placówki podległe marszałkom bądź prezydentom miast. W środowisku kultury jest jasne, że przymiotnik narodowy albo państwowy znaczy po prostu bogaty.

Filharmonia Narodowa w Warszawie, która jest porównywalna wielkością do Filharmonii Krakowskiej - a nawet krakowska jest większa, bo oprócz wielkiej orkiestry symfonicznej i 80-osobowego chóru mieszanego utrzymuje także na bardzo wysokim poziomie chór chłopięcy - otrzyma w 2005 roku ponad 22 mln zł dotacji, co przy budżecie Krakowskiej Filharmonii - 6 mln zł od marszałka - jest kwotą kolosalną.

Teatr Wielki - Opera Narodowa w Warszawie na rok 2005 ma zagwarantowaną dotację wysokości blisko 55,7 mln zł, to blisko o 3 mln zł więcej niż miasto Kraków przekazuje na działalność 24 instytucji kultury, w tym sześciu teatrów, dwóch orkiestr, siedmiu ośrodków kultury, czterech bibliotek, czterech muzeów oraz jednej galerii. Natomiast Opera Krakowska (utrzymywana przez marszałka) w tym roku otrzyma dotację wysokości 8,3 mln zł, blisko 7-krotnie niższą niż Opera Narodowa. Dodajmy, że dotacja dla Opery Narodowej wystarczyłaby na sfinansowanie całej budowy nowego gmachu Opery Krakowskiej.

56,7 mln zł dotacji otrzyma w tym roku Biblioteka Narodowa w Warszawie, tj. trzynaście razy więcej, niż podlegająca marszałkowi Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Krakowie (4,4 mln zł). Instytut Adama Mickiewicza w Warszawie otrzyma na rok 2005 subwencję w wysokości 11,7 mln zł, zaś Małopolski Instytut Kultury, finansowany przez Urząd Marszałkowski - 1,4 mln zł.

Centrum Sztuki Współczesnej w Warszawie zagwarantowaną ma dotację w wysokości 6,3 mln zł, zaś finansowana przez miasto Kraków Galeria Sztuki Współczesnej "Bunkier Sztuki" otrzyma 1,7 mln zł.

Dysproporcje w państwowych

Spośród 35 instytucji kultury podległych ministrowi nie wszystkie mają podobnie wysokie dotacje. Przeglądając kwoty, od razu można zauważyć, że narodowe instytucje z Warszawy dostają znacznie więcej pieniędzy niż tego samego typu placówki usytuowane na terenie kraju. Np. Teatr Narodowy w Warszawie otrzyma na ten rok dotację w wysokości 22 mln zł, czyli ok. 80 proc. więcej niż ministerialny Narodowy Stary Teatr, do którego trafi 13 mln zł (dla porównania: mający także - jak Stary - trzy sceny Teatr im. J. Słowackiego, dostanie z kasy marszałka 4,4 mln zł).

Dobrym przykładem mogą być dotacje dla: Zamku Królewskiego w Warszawie (20,2 mln zł), Muzeum Pałac w Wilanowie (21,2 mln zł) i Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie (15,2 mln zł) oraz znacznie niższe subwencje, choć też wysokie z punktu widzenia dotacji miejskich czy marszałkowskich, dla Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu (12,4 mln zł), Muzeum Zamkowego w Malborku (6,3 mln zł) czy Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce (4 mln zł).

Jedynym odstępstwem od tej reguły wydaje się finansowanie Muzeum Narodowego w Krakowie (od kilku lat dostaje najwięcej z muzeów). Ta instytucja otrzyma bowiem w 2005 roku 23,9 mln zł, o milion zł więcej niż Muzeum Narodowe w Warszawie. Ale już na Muzeum Narodowe w Poznaniu minister przeznaczy - 15,4 mln zł. Choć to znacznie mniej od tego, co otrzymają placówki w Krakowie lub Warszawie, to jednak np. dla Muzeum Narodowego we Wrocławiu, finansowanego z budżetu województwa dolnośląskiego, które dostanie na ten rok 4,6 mln zł, kwota to zawrotna.

Ministerialne podwyżki

W porównaniu z rokiem ubiegłym dotacje dla ministerialnych instytucji kultury wzrosły średnio o ponad 10 proc. Jak zwykle jednak średnia nie oddaje zmian, gdyż można zaobserwować zwiększenie subwencji od 0,8 proc. do 413 proc. Największa podwyżka nastąpiła głównie w dotacjach najmłodszych placówek. Na przykład działający od ponad trzech lat Narodowy Instytut Fryderyka Chopina dostanie w tym roku 3,6 mln zł, to jest o 413 proc. więcej niż w roku 2004 (jest to związane m.in. z prowadzeniem działalności koncertowej, wydawniczej oraz z przygotowaniem do budowy Centrum Chopinowskiego przy ul. Tamka 43; rozwiązanie konkursu na projekt architektoniczny nowego centrum nastąpi już 9 lutego).

Istniejący od roku Instytut Książki w Krakowie otrzyma na 2005 rok 8,1 mln zł, to jest o 287 proc. więcej niż w roku ubiegłym (taka nagła zwyżka dotacji uwarunkowana jest m.in. przejęciem nowych obowiązków, związanych z udzielaniem dotacji na tłumaczenia książek). O 101 proc. więcej niż w roku ubiegłym, czyli 3 mln zł, otrzyma także Instytut Teatralny w Warszawie (m.in. na projekty związane z dokumentowaniem życia teatralnego w Polsce). O 113 proc. więcej, czyli 1,8 mln zł, dostanie Ośrodek Ochrony Dziedzictwa Archeologicznego w Warszawie (co związane jest z przygotowaniem dokumentacji prowadzonych badań archeologicznych).

O 88 proc. więcej otrzyma Narodowe Centrum Kultury w Warszawie (12,4 mln zł), o 28 proc. więcej dostanie Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie (2,96 mln zł), zaś o 25 proc. - zarówno Centrum Sztuki Współczesnej w Warszawie (5,5 mln zł) oraz Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Warszawie (15,96 mln zł). Zaledwie o 0,8 proc. w tym roku zostanie zwiększona dotacja Muzeum Pałac w Wilanowie - 21,2 mln zł.

Pozostałe instytucje mają zagwarantowaną na ten rok dotację zwiększoną o kilka procent. Wyjątkiem jest Instytut Adama Mickiewicza, który w tym roku dostanie o blisko 8 proc. mniej pieniędzy (11,8 mln zł), co spowodowane jest głównie zakończeniem imprez związanych z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej.

Nowe narodowe?

Zdaniem wiceminister Agnieszki Odorowicz, ministerstwo zdaje sobie sprawę, że wiele instytucji kultury przejętych przez samorządy w 1998 roku, poprzez swoje duże koszty utrzymania, sprawia swoim organizatorom wiele kłopotów. Wprowadzone w 2004 roku do Ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej zapisy dają możliwość "dołączania się" nowych organizatorów do prowadzenia instytucji, zwłaszcza tych o charakterze ponadregionalnym.

- Minister kultury na podstawie przeprowadzonej analizy finansowej i merytorycznej rozważy możliwość "dołączenia się" do prowadzenia niektórych największych instytucji - mówi Agnieszka Odorowicz. - W tym roku minister podjął taką decyzję w odniesieniu do Muzeum Literatury w Warszawie, jedynego muzeum literatury tej rangi w Polsce, które było dotychczas prowadzone przez marszałka województwa mazowieckiego.

Ile minister dołoży tej placówce, jeszcze nie wiadomo.

Instytucje w Małopolsce podległe ministrowi kultury Dotacja na rok 2005 Wzrost o proc.

Narodowy Stary Teatr w Krakowie 12 952 000 3,6

Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie 2 969 000 28,5

Instytut Książki w Krakowie 8 135 000 287,0

Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha 2 500 000 -

Muzeum Narodowe w Krakowie 23 903 000 2,6

Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu 12 352 000 4,5

Państwowe Muzeum w Oświęcimiu 9 910 000 2,8

Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce 4 002 000 2,7

Na zdjęciu: "Tosca", reż. Gianmaria Romagnoli w Teatrze Wielkim-Operze Narodowej w Warszawie.