Artykuły

Teatr Współczesny na drugiej swojej scenie przy ul. Czackiego występuje w dniu 9 bm. z kolejną premierą sezonu. Będzie to spek­takl złożony z trzech sztuk jednoaktowych — Wachlarz, Jesteś piękna, Adamaszkowy bębenek — których autorem jest młody, współczesny pisarz japoński, Yukio Mishima.

Jego krótkie utwory sceniczne nawiązują do czternastowiecznego japońskiego teatru No, który naro­dził się w świątyni, a stał się póź­niej rozrywką wykształconej szlachty japońskiej. Z początkiem siedemnastego wieku niektóre ele­menty teatru No przyswoiła sobie z kolei ludowa scena. Yukio Mi­shima czerpie z tej tradycji wątki sztuk, odrzuca jednak cała specy­ficzna konwencję teatru No. Za­chowując samą anegdotę, nadaje jej bliższą naszemu zrozumieniu formę, pisze prozą współczesną, umiejscawiając akcję w obecnym świecie.

Spektakl Jesteś piękna zoba­czymy w opracowaniu dramatur­gicznym i reżyserii Tadeusza Łomnickiego, z którym rozmawiam.

— O ile mi wiadomo — mówi Tadeusz Łomnicki — Mishima będzie teraz grany w Polsce po raz pierwszy. Poza Japonią ostatnio grano jego sztukę Pani Aoi w Wiedniu. Tłumaczony jest na język an­gielski i niemiecki.

Irena Strzemińska: Czy pomysł zestawienia w jed­nym spektaklu tych właśnie sztuk należy do pana, czy też do autora?

Tadeusz Łomnicki: Te trzy jednoaktówki wybrałem z sześciu jego sztuk, gdyż wydawało mi się, że tworzą jakąś całość. Łączy je, w moim przekonaniu, motyw miłości, każdej z nich nadając zresztą odrębny kształt i charakter. Jest w tych sztukach jakiś liryzm, a zarazem wyczuwalna odrębność stylistyczna i poetycki klimat. Ale to nie byłoby jeszcze wszystko. W każdej z tych jednoaktówek jest postać kobiety. Te właśnie postaci odtwarza Irena Eichlerówna, która wystąpi w trzech różnych rolach w ciągu wieczoru. Pragnę podkreślić, że zainteresowanie się pani Eichlerówny tymi sztukami wniosło w przedstawienie rzeczy niezwykle cenne. Nasza współpraca układa się na zasadzie wymiany pomysłów dotyczących całości i stałej wspólnej dyskusji. Szczęśliwy je­stem, że reżyserując pierwszy raz w tea­trze, mam możność pracować z tak wielką aktorką.

Kto przygotował oprawę sceno­graficzną spektaklu, i jak dalece jest ona „japońska”?

Scenografia jest dziełem Juliana Pałki, pracującego dla teatru po raz pierwszy. Wniósł on wiele świeżych ele­mentów plastycznych, które — moim zdaniem — utrafiły w specyficzny klimat Mishimy. Jeśli chodzi o „japońszczyznę”, unikaliśmy jej w tym dosłownym zrozumieniu. Plastyka, charakteryzacja, gest, a nawet intonacja głosu w tradycyjnym teatrze japońskim są to jak gdyby zna­ki umowne między aktorem a widzem. Tego tutaj nie stosujemy. Tego nie wy­maga Mishima. Całość pomyślana jest w konwencji europejskiego teatru poe­tyckiego, w którym trzeba się zgodzić na pewną umowność. Równocześnie, by uzyskać czystą funkcjonalność poszczególnych elementów w przedstawieniu, wprowadziliśmy na początku każdego aktu opisy dekoracji i topografii, wypo­wiadane przez aktora.

Czy muzyka jest specjalnie skomponowana do tego spektaklu?

Tak. Jest jej niewiele. Skomponował ją Zbigniew Turski. Ma ona również peł­nić funkcję dramaturgiczną i jest potrak­towana jako element ściśle związany z akcją.

Na pierwszą swoją pracę reżyserską w teatrze wybrał pan dramaturgię japońską. Skąd to zain­teresowanie właśnie teatrem japoń­skim?

Już od dawna interesowałem się sztuką japońską. W pięćdziesiątych la­tach obejrzałem film Rashamon. Od tamtego czasu byłem pod urokiem wszystkich filmów japońskich, jakie mo­głem zobaczyć.

Z Mishimą zetknęłam się dzięki Annie Gostyńskiej, jego tłumaczce.

I na zakończenie rozmowy. Jak pan się czuje w roli reżysera?

Mam to szczęście, że pracuję w swoim teatrze, wśród przyjaznych mi lu­dzi, którzy przez cały okres trwania prób wspierają mnie poważną radą, płynącą z ich doświadczenia. Chciałbym dodać, że premiera ta zbiega się z datą pierwszej premiery aktorskiej w moim życiu. Od­była się ona dokładnie dwadzieścia lat temu, na wiosnę 1945 roku. Piętnaście lat z tego czasu przepracowałem z Er­winem Axerem.