Artykuły

W dniach 24 -25 czerwca w Teatrze Lalka odbył się doroczny 54. Walny Zjazd Sprawozdawczy, a po nim 55. Nadzwyczajny Walny Zjazd Statutowy Związku Artystów Scen Polskich.

W trakcie 54. Zjazdu przedstawione zostały delegatom sprawozdania władz Stowarzyszenia z rocznej działalności ZASP wraz z uzasadnieniem potrzeby i celów decyzji o zwołaniu i odbyciu 55. Nadzwyczajnego Walnego Zjazdu Statutowego Stowarzyszenia.

We wstępnym wystąpieniu Prezesa Zarządu ZASP, Olgierda Łukaszewicza i materiałach zjazdowych, przedstawione zostały najważniejsze problemy teatrów, oper i innych teatrów muzycznych oraz pozostałych scen polskich i kultury narodowej, ukazane przez pryzmat obecnych warunków i problemów twórczości scenicznej, filmowej, radiowej i telewizyjnej, w której czynnie uczestniczą zrzeszeni w Stowarzyszeniu aktorzy teatrów dramatycznych, lalkowych i estrady, tancerze, scenografowie, reżyserzy, wokaliści, realizatorzy radiowi i telewizyjni i opisujący ich działalność krytycy. Problemy wszystkich grup zawodowych i specjalności artystów wykonawców i pozostałych twórców, reprezentowanych przez ZASP, omawiano na tle sytuacji w jakiej znajdują się i funkcjonują artystyczne, publiczne i prywatne instytucje kultury, nieokreślonego statusu oraz warunków pracy i życia artystów i pozostałych twórców kultury. Analizie i rozwiązywaniu tych problemów służą wszystkie działania organizacyjne i programowe ZASP, realizowane w okresie sprawozdawczym.

Szczególnie istotny jest, zainicjowany przez ZASP, program nowego porozumienia społecznego na rzecz teatrów, oper, filharmonii i innych instytucji kultury. ZASP realizuje go wspólnie z szeroką koalicją polskich stowarzyszeń twórczych oraz związków zawodowych artystów i pracowników upowszechnieniowych instytucji kultury oraz ze związkami samorządu terytorialnego: Związkiem Województw RP i Związkiem Miast Polskich. Tylko wraz z organizatorami zdecydowanej większości zdecentralizowanych obecnie, samorządowych instytucji kultury, przy czynnym wsparciu i akceptacji lokalnych i regionalnych społeczności, sejmików i rad wszystkich szczebli, możliwe jest zapewnienie różnym formom pracy twórczej należnego miejsca i roli w naszym życiu oraz niezbędnych środków na działalność kulturalną, mimo dokonywanych cięć budżetowych.

Malejące stałe zatrudnienie artystów w zespołach teatralnych, relatywnie niskie płace w instytucjach kultury oraz zarobki większości artystów, brak niezbędnej, elementarnej stabilizacji zawodowej, wynikający z braku równowagi między warunkami pracy i życia twórców, nierozwiązane od lat problemy ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych coraz większej liczby artystów pracujących bez stałego zatrudnienia, wymagają dziś pilnych analiz i działań we współpracy z samorządami i właściwymi resortami. ZASP zainicjował w związku z tym ogólnopolskie badanie ankietowe, mające na celu poznanie sytuacji zawodowej i życiowej artystów, pod wymownym hasłem: "Artysto scen polskich powiedz nam z czego żyjesz? Twój ZASP". Podobne badania podejmują także współpracujące z ZASP stowarzyszenia oraz związki zawodowe artystów i twórców kultury różnych zawodów i specjalności. Te działania pozwolą uzyskać pełniejszy obraz, nierzadko trudnej sytuacji, w jakiej znajduje się obecnie bardzo wielu twórców polskiej kultury w różnym wieku oraz w różnych stadiach artystycznych karier zawodowych. Powołanej komisji monitorowania sytuacji w jakiej pracują, tworzą i żyją polscy aktorzy i inni artyści wykonawcy, patronują m.in. Stanisława Celińska, Anna Seniuk, Jerzy Stuhr i Jerzy Trela. Przewodniczącą tej komisji została aktorka Teatru im Juliusza Słowackiego w Krakowie, Lidia Bogaczówna.

W swoich wystąpieniach programowych w imieniu Zarządu ZASP, wygłaszanych podczas obydwu Zjazdów, Olgierd Łukaszewicz podkreślał wielokrotnie potrzebę nowoczesnych działań, opartych na rzetelnej, empirycznej wiedzy, które pozwoliłyby lepiej reprezentować i chronić wszystkich polskich artystów reprezentowanych przez ZASP - od artystów weteranów po najmłodszych - w związku z misyjnymi, publicznymi zadaniami pracy twórczej i wszystkich instytucji kultury. Delegaci potwierdzali, iż dokonujące się przemiany transformacyjne sprawiają, że rośnie dziś stale rola twórczości audiowizualnej i nowych cyfrowych utrwaleń oraz medialnych przekazów artystycznych wykonań. Zmienia się dynamicznie rynek pracy artystycznej oraz oferty, miejsca i formy pracy aktorów i innych artystów wykonawców, do czego - jak to na wniosek Prezesa Zarządu ZASP uznali delegaci - trzeba dziś odpowiednio dostosować pola aktywności i nazwę Stowarzyszenia - by odpowiadały one rzeczywistości. ZASP jest też organizacją zbiorowego zarządzania majątkowymi prawami artystów wykonawców, zajmującą się inkasem i repartycją tantiem z tytułu eksploatacji audiowizualnych utrwaleń artystycznych wykonań.

Delegaci na 55. Nadzwyczajny Statutowy Zjazd ZASP dokonali 25 czerwca 2013 roku symbolicznej zmiany dotychczasowej nazwy Stowarzyszenia: Związek Artystów Scen Polskich na, łączącą w sobie ciągłość i zmianę, nową, celowo dwuczłonową nazwę: ZASP - Stowarzyszenie Polskich Artystów Teatru, Filmu, Radia i Telewizji. Jednoczesna zmiana pełnej nazwy Stowarzyszenia oraz pozostawienie w niej dotychczasowej, powszechnie znanej, skrótowej nazwy, jest nie tylko znakiem czasu i potrzebą uwzględnienia nowej sytuacji w realiach pracy twórczej aktorów i artystów wykonawców wszystkich reprezentowanych przez ZASP zawodów i specjalności. Jest też symbolicznym wyrazem przywiązania i szacunku do bogatej tradycji oraz dorobku ZASP, ważnych nie tylko dla środowiska polskich twórców, ale dla całej kultury narodowej i życia społecznego w najnowszej historii Polski, w której ZASP odgrywał wielokrotnie istotną rolę, czynnie uczestnicząc w życiu publicznym naszego kraju.

Rozszerzenie w nazwie pól działania ZASP poza eksponowane dotąd wyłącznie w tej nazwie obszary scenicznej działalności twórczej żywego planu, pozwoli także na rozszerzenie zakresu i partnerów budowanego od podstaw w Polsce z inicjatywy Stowarzyszenia w sektorach kultury mechanizmu europejskiego prawnego dialogu społecznego między pracodawcami i pracującymi artystami - jako partnerami społecznymi, z udziałem widzów i słuchaczy - interesariuszy we wszystkich dziedzinach twórczości i pracy artystów wykonawców.

Podkreślano, że zawód aktora, podobnie jak większość innych zawodów artystycznych, staje się w coraz większym stopniu zawodem otwartym. Wiele osób, czynnie wykonujących zawody artystyczne wchodzi do nich bez formalnego przygotowania. Są dziś wśród nich liczni artyści o znaczącym dorobku oraz uznanej pozycji w swoich zawodach i specjalnościach. Dotychczasowy statut ZASP nie pozwalał na ich przyjmowanie do Stowarzyszenia. Rezultatem zmian, dokonanych w statucie ZASP, jest otwarcie stowarzyszenia na artystów o uznanym dorobku twórczym, którzy nie posiadając dyplomów ukończenia szkół teatralnych i filmowych ani innych szkół artystycznych różnego stopnia i nie zdając egzaminów eksternistycznych nie mogli być przyjmowani do ZASP. ZASP pragnie w ten sposób otworzyć się zwłaszcza na artystów należących do najmłodszych pokoleń twórców polskich scen, filmu, radia i telewizji, nie rezygnując przy tym z wysokich wymagań profesjonalnego poziomu wobec twórców przyjmowanych do Stowarzyszenia. Tymi właśnie problemami zajął się zwołany w tym celu 55 Statutowy Nadzwyczajny Zjazd ZASP.

Miłym, międzypokoleniowym akcentem podczas obrad obu Zjazdów ZASP było wręczenie Danucie Szaflarskiej, znowu w pełni zdrowia i sił po przebytej operacji, najstarszej pracującej nadal na etacie i grającej w trzech pozycjach repertuaru, wybitnej polskiej artystce teatralnej i filmowej, przyznanej Jej statuetki Gustawa - najwyższej nagrody Stowarzyszenia za całokształt pracy artystycznej. Przypadek sprawił, że Zjazd obradował w dniu imienin znakomitej aktorki, co zebrani uczcili spontanicznie chóralnym odśpiewaniem życzeń stu lat, szybko zmieniając zaintonowany tekst na dwieście lat, po żartobliwej uwadze, jak zwykle pełnej werwy i humoru artystki, że sto lat ukończy już za półtora roku. Kwiaty i życzenia dla znakomitej Laureatki Nagrody Gustawa i dla trzech innych osób, którym Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego przyznał Srebrne Medale "Zasłużony Kulturze Gloria Artis" - Annie Bobrowskiej-Ekiert, Zofii de Ines i Jerzemu Rudzkiemu - zakończyły te uroczyste chwile podczas obrad obu Zjazdów ZASP. Wręczenia medali w imieniu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego dokonał Prezes Zarządu ZASP, Olgierd Łukaszewicz.

Oba Zjazdy były wydarzeniem o niezwykle istotnym znaczeniu w historii ZASP, który rozpoczynał swoją działalność od spraw wzajemnej opieki i pomocy socjalnej dla artystów i ich rodzin, stając się potem związkiem zawodowym aktorów i stowarzyszeniem twórczym zrzeszającym profesjonalnych artystów scen polskich, przechodząc różne koleje losu i przekształcenia organizacyjne.