Artykuły

Mikołaj Grabowski od lat zafascy­nowany jest Gombrowiczem. - Każdy z nas ma w swoim ży­ciu przynajmniej kilku autorów, których akceptuje organicznie po paru przeczyta­nych stronach. Dzieje się tak dlatego, że czytający odnajduje w nich potwierdze­nie własnych, często jeszcze nie do koń­ca wyklutych, myśli i że zaprezentowane tu wnioski trafiają mu w sposób oczywi­sty do przekonania. Jednym z takich au­torów, czytanych dotkliwie osobiście, jest dla mnie Gombrowicz - mówił.

Swoją fascynacją Grabowski wielo­krotnie dzielił się z teatralnymi widza­mi. Wydarzeniem była adaptacja "Trans-Atlantyku", przygotowana w 1982 r. w Łodzi, z fenomenalną rolą Jana Pesz­ka (do tego tekstu Grabowski powrócił sześć lat później w Teatrze im. Słowac­kiego). "Dziennik" reżyser interpretował sam - jako monodram we własnym wy­konaniu.

"Dziennik" i "Trans-Atlantyk" są ma­teriałem najnowszego przedstawienia Mi­kołaja Grabowskiego, "Tanga Gombro­wicz". Witold Gombrowicz prowadził dziennik od 1953 r. do śmierci (w 1969 r.). Nie jest to kronikarski zapis wydarzeń (choć i wydarzenia się w nim znajdują) ani intymne zwierzenia (ze zwierzenia­mi Gombrowicza w ogóle trzeba uważać; mało kto potrafił się tak wyślizgiwać). Narrator "Dziennika" jest bohaterem li­terackim, a jego zapiski wymykają się re­gułom gatunku. Jan Błoński pisał o "Dzienniku": "Jest on zarazem kluczem i koroną wszystkiego, co napisał, wpro­wadzeniem do twórczości, którą bez autokomentarza trudno w pełni zrozumieć, i najbardziej zagadkowym z dzieł, które­go w pełni zrozumieć prawie nie sposób".

"Trans-Atlantyk" to powieść zainspi­rowana pierwszymi miesiącami pobytu Gombrowicza w Argentynie. Wyjechał tuż przed wybuchem II wojny światowej i w Argentynie pozostał do roku 1963. W "Trans-Atlantyku", stylizowanym na barokową gawędę szlachecką, autor-narrator rozlicza się z polskością i tradycją.