Artysta z umową jak pracownik
Sezonowe umowy dla aktorów łamią dyrektywę i wykładnię Trybunału Sprawiedliwości UE - pisze Tomasz Zalewski w Rzeczpospolitej.
Na ostatnim posiedzeniu sejmowej podkomisji pracującej nad rządowym projektem ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej nie został omówiony jeden z ważniejszych pomysłów promowanych przez resort kultury dotyczących form zatrudniania artystów. Wszystko przez to, że do komisji dotarło pismo z Biura Studiów i Analiz Sądu Najwyższego zawierające uwagi do propozycji zawierania wielu umów sezonowych m.in. z aktorami. Zgodnie z projektem pracownik artystyczny mógłby być zatrudniany na podstawie umowy sezonowej trwającej od roku do pięciu lat bez zastosowania art. 251 kodeksu pracy.
Sąd Najwyższy w swoich uwagach stwierdził, że regulacja, zgodnie z którą z pracownikami artystycznymi publicznych instytucji kultury byłyby zawierane kolejne umowy na sezon artystyczny, jest niezgodna z utrwaloną w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości UE wykładnią art. 5 ust. 1 porozumienia ramowego stanowiącego załącznik do dyrektywy 99/70 WE. Proponowane przepisy jeszcze raz zatem trafiły pod lupę sejmowych ekspertów.
- Resort ma opinie prof. Huberta Izdebskiego oraz prof. Jana Zielińskiego, które dowodzą, że regulacje dotyczące zatrudniania pracowników artystycznych wkomponowują się w obowiązujący ład prawny i nie są niezgodne z regulacją Dyrektywy Rady 99/70/WE - podaje Maciej Babczyński, rzecznik MK i DN.
Przypomnijmy, że zgodnie z klauzulą 5 ust. 1 tego porozumienia, jeżeli w prawie krajowym nie istnieją równoważne środki prawne zwalczające nadużywanie umów na czas określony, państwa członkowskie mają obowiązek wprowadzić konkretne rozwiązania.
Prawo krajowe może określić maksymalną łączną długość kolejnych umów o pracę lub stosunków pracy na czas określony. Innym rozwiązaniem jest określenie w przepisach liczby kolejnych odnowień takich umów lub stosunków. Na to właśnie rozwiązanie zdecydowała się Polska i mówi o nim art. 251 kodeksu pracy.
- Porozumienie ramowe dopuszcza także możliwość określenia obiektywnych powodów wielokrotnego odnawiania umów na czas określony. I tę możliwość wskazali autorzy pomysłu zawierania wielu umów na kolejne sezony artystyczne. Ja uważam, że nie jest możliwe uzasadnienie konkretnymi obiektywnymi przyczynami zatrudniania pracowników artystycznych na podstawie umów na kolejne sezony artystyczne - mówi Krzysztof Matuszyk, radca prawny.
Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE różnicuje sytuację, gdy zawieranie kolejnych umów na czas określony służy zaspokajaniu przejściowych potrzeb pracodawcy, i sytuację, gdy służy ono zaspokajaniu jego stałych i długotrwałych potrzeb. Chociażby z wyroku z 23 kwietnia 2009 r. w sprawie Angelidaki C-3778/07 wynika, że zawieranie kolejnych umów na czas określony w celu zaspokajania długotrwałych potrzeb zatrudniającego stanowi naruszenie klauzuli 5 porozumienia stanowiącego załącznik do dyrektywy.
Jest więc spore ryzyko, że sprawy aktorów trafią do sądów pracy, a te będą badać, czy przepisy je wprowadzające są zgodne z dyrektywą i wykładnią dokonaną przez Trybunał Sprawiedliwości UE. W przypadku stwierdzenia, że przepisy są niezgodne z prawem unijnym, sądy będą zmuszone odmówić ich stosowania i uwzględnią ogólne regulacje dotyczące zawierania umów na czas określony.
***
Opinia:
Janusz Rafał Nowicki, przewodniczący Związku Zawodowego Aktorów Polskich
Oczywiście, cieszymy się, że SN podzielił nasze uwagi co do zgodności proponowanych umów sezonowych z prawem Unii. My jeszcze kwestionujemy zgodność tych rozwiązań z konstytucją. Nie chcemy specjalnych przywilejów, tylko traktowania zgodnie z powszechnie obowiązującym kodeksem pracy. Dzisiejsze prawo dobrze interpretowane pozwala dyrektorowi na swobodne i elastyczne kształtowanie zespołu. Trzeba zatem szukać kompetentnych dyrektorów umiejących stosować obowiązujące przepisy, a nie zmieniać drastycznie prawo na niekorzyść artystów.
