Czas akcji: rok 1920.
Miejsce akcji: Szwecja.
Obsada: 2 role męskie, 2 role kobiece.
Druk: "Dialog" nr 10/1998.
Sztuka w dwóch aktach.
Zdolny operator filmowy, Julius Jaenzon (lat 38) kocha się beznadziejnie w młodej aktorce, Torze Teje (lat 26). Właśnie ma się odbyć pokaz fragmentu nowego filmu, nakręconego według książki wybitnej pisarki, laureatki Nagrody Nobla, Selmy Lagerlöf (lat 62). Film, zatytułowany "Niewidzialny woźnica" wyreżyserował słynny Viktor Sjöström (lat 42), aktor i reżyser teatralny oraz filmowy, prywatnie kochanek Tory. Czekając na przybycie Selmy i Viktora, Julius i Tora rozmawiają o filmach i o życiu, o materializowaniu snów na taśmie filmowej.
Pozycja i autorytet Selmy sprawiają, że Victor i Julius są onieśmieleni i boją się, czy film jej się spodoba. Inaczej zachowuje się Tora - osoba przebojowa, pełna temperamentu, nieco wulgarna i lubiąca mówić bez ogródek, co myśli. Dziewczyna jest zła na Viktora, że ze strachu przed żoną, nie dał jej roli w nowym filmie. Jest także zła na Juliusa, że zamęcza ją zalotami, jak większość mężczyzn z jej otoczenia. Jest wreszcie zła na Selmę, bowiem czytała jej książki, niektórymi głęboko się zachwyciła, ale odczuwa w nich pewien fałsz, rodzaj tajemnicy, którą autorka ukrywa przed czytelnikiem, co Tora uważa za nieuczciwe.
Podczas spotkania, Tora zachowuje się bezczelnie, ale zarazem potrzeba prawdomówności, kryjąca się w jej pytaniach i uwagach, robi wrażenie na słynnej noblistce. Selma podejmuje rozmowę z młodą kobietą, odsyłając służalczych i podlizujących się mężczyzn. Stopniowo ujawnia się głębokie i bolesne podłoże książki i opartego na niej filmu, a zarazem całej twórczości Selmy. Jest nim wieloletni alkoholizm zmarłego przed laty ojca. W książkach i w licznych wypowiedziach autorka budowała piękny, lecz zupełnie fałszywy obraz swej rodziny. W istocie ojciec zniszczył i unieszczęśliwił żonę i dzieci, zmarnował majątek, w końcu zapił się na śmierć, pozostawiając najbliższych (a zwłaszcza wrażliwą córkę) ze straszliwym poczuciem winy - absurdalnym, lecz właściwym wszystkim osobom "współuzależnionym", jak to określa dzisiejsza psychologia.
Tora też miała ojca-alkoholika, ale jej matka zdobyła się na wyrzucenie męża z domu i zdołała uchronić dzieci przed poczuciem winy. Dyskusja o bólu i "brudzie życia" przechodzi w dyskusję o tajemnicy powstawania dzieła sztuki.
Selma wyznaje: "Myślałam, że piszę tak, iż ludzie zrozumieją, jak to naprawdę było. Ale bez tego bólu. Żeby nikt nie mógł w nim grzebać. We mnie. A mimo to, żeby mogli zrozumieć". Tora dziwi się, jak można pisać tak pięknie na przykład o miłości, nie znając jej. Selma tłumaczy: "Pisze się nie o tym, jak jest, ale o tym, jakby się chciało, żeby było". I dalej opowiada o powstawaniu perły - z bólu, jaki sprawia ziarnko piasku. Młoda aktorka marzy o wielkich rolach i wie, że udźwignie je pod warunkiem, iż zrozumie tkwiący na ich dnie ból.
Dla Viktora film "Niewidzialny woźnica" także stał się najgłębszą prywatną sprawą. Mówi: "ja wczołgałem się w ten film. Ukryłem się w nim. Jak... w jaskini. Jest m ó j!". Okazuje się, że i Viktort miał ojca alkoholika, dlatego tak dobrze wyczuł główny problem powieści i dlatego tak wiele starań poświęcił filmowi.
Z kolei dla Juliusza ogromna, wytężona praca nad filmem była próbą udowodnienia sobie, że i on ma talent. Co prawda nie został malarzem, tak jak tego pragnął, ale wie, że również jako operator filmowy uprawia twórczość artystyczną. Jest "twórcą obrazów", podobnie jak pisarz, reżyser, aktor - jak każdy artysta.
Ukryj streszczenie
