Czas akcji: XX wiek.
Miejsce akcji: sala sądowa.
Obsada: 5 ról męskich i 1 epizodyczna.
Druk: "Dialog" nr 2/1986.
Sztuka teatralna w dwóch odsłonach z udziałem publiczności.
Tekst został skonstruowany jak rozprawa sądowa, która toczy się na oczach widzów, stanowiących zarazem ławę przysięgłych. Wyrok zostanie wydany pod koniec przedstawienia i będzie zależał od wyników głosowania. Zasady głosowania zostały sformułowane następująco: każdy z widzów otrzymuje na początku białą kulę, która pozwala mu uniewinnić jednego z podsądnych. Jest ich trzech. Są to ludzie cesarza Nerona, który panował w Rzymie w latach 54-68: Lucjusz Anneusz Seneka, Gajusz Petroniusz zwany Arbitrem i Trazea Petus. Widzowie ułaskawiając jedną z postaci, dwie pozostałe skazują na śmierć. Wyroki śmierci oczywiście zostały dawno wykonane, a ściślej, wszyscy trzej podsądni wykonali je sami na sobie, w czasie panowania cesarza. Przedstawienie kończy się więc tylko głosowaniem.
Seneka to wybitny poeta, filozof, polityk i uczony, wychowawca Nerona, który faktycznie kierował państwem w czasie pierwszych pięciu lat jego rządów. Lata te uchodziły za tak zwane szczęśliwe pięciolecie. Zmierzał do wzmocnienia roli senatu, przestrzegania praworządności. Chciał sprawnej administracji i trafnych nominacji na stanowiska państwowe. Domagała się surowego karania za nadużycia władzy. Był pragmatykiem, politykę rozumiał jako grę sił, w której należy liczyć się z rzeczywistością. Nie mniej uważał, że trzeba starać się, aby siła była po stronie etyki. Był świadomy, że korzystne dla państwa rozwiązania nie zdobywają automatycznie większości. Niektórzy zarzucali mu zbyt daleko idące kompromisy.
Po tych spokojnych dla Rzymu latach Neron zapragnął wyzwolić się spod ciążących mu wpływów Seneki oraz matki Agryppiny. Argippina, która utorowała synowi drogę do tronu, odsuwana stopniowo od rządów, nie chciała się na to zgodzić. Nadzieją dla niej stał się pasierb Brytanicus. Intrygi doprowadziły do tragicznego finału. Neron kazał otruć Brytanica, a na matkę nasłał morderców w 59 roku. Odsunął od władzy Senekę, zmuszając go w końcu do popełnienia samobójstwa. Samodzielne rządy Nerona, to okres krwawego i szalonego terroru, który pochłonął pozostałych dwóch podsądnych i zakończył się śmiercią Nerona, w roku 68.
Petroniusz - pisarz rzymski, doradca Nerona w sprawach sztuki, literatury i dobrego smaku. Nie brał udziału z życiu politycznym. Hołdował ideałom pięknego i wygodnego życia. Takie też prowadził jako człowiek bogaty i ustosunkowany na dworze cesarza. Sam nie uważał się za dworzanina. Uprzedzając wyrok za rzekomy udział w spisku Pizona przeciwko Neronowi, popełnił samobójstwo podcinając sobie żyły. Zdążył przeczytać zebranym w jego domu przyjaciołom testament, w którym opisał rozpustę Nerona. Oficjalnie należało mówić, że zmarł śmiercią naturalną.
Trazea - polityk bezkompromisowy i pryncypialny, działający z pobudek ideologicznych, konsekwentny w biernym oporze wobec sprawowania władzy przez Nerona. Współcześni przeciwstawiali go Neronowi, jak niegdyś przeciwstawiano Katona Cezarowi.
Cała sztuka poświęcona jest przesłuchiwaniu tych trzech postaci. Czasem Prowadzący przywołuje świadków wydarzeń, ale postaci, głównie same opowiadają o sobie, motywacjach swego postępowania i sytuacji w jakiej się znaleźli. Na postawie ich zeznań i luźno związanych ze sobą wypowiedzi świadków, widzowie mają możliwość wyrobienia sobie zdania na ich temat i podjęcia decyzji w sprawie każdego z nich. Wypowiedzi osób dramatu prezentują różne postawy ludzi władzy i związanych z władzą - ich stosunek do państwa, skuteczności i moralności w polityce, roli wybitnych jednostek w społeczeństwie. Tak w prowadzeniu przesłuchania, jak w monologach, w których autor kazał postaciom historycznym używać języka współczesnego, czytelne są odniesienia do rzeczywistości lat powojennych w Polsce. Do tego także odnosi się głosowanie widzów.
Sztukę zamyka Prowadzący przewód sądowy ogłoszeniem wyników głosowania, które po każdym spektaklu jest inne.
Ukryj streszczenie
