Bursztynowa Panna
Balet w 3 aktach, 5 obrazach. Libretto: Elżbieta Darewska i Wiktor Bregy; muzyka: Adam Świerzyński; choreografia: Stanisław Miszczyk; scenografia: Roman Bubiec.
Prapremiera: Poznań 10 VI 1961, Opera im. S. Moniuszki.
Osoby: Wiesłana, kapłanka bożka Swarożyca - Danuta Stranz; Wieloslaw, książę słowiański - Władysław Milon; Sven, wódz rozbójników - Edmund Koprucki; kapłani, kapłanki, dziewczęta, chłopcy, rozbójnicy, branki, rycerze, panny wodne, płaczki. Akcja rozgrywa się w czasach przedhistorycznych na wybrzeżu Bałtyku.
Akt I. Polana w lesie koło posągu Swarożyca. Odbywa się tu uroczystość święcenia nowej kapłanki tego boga. Po przybyciu księcia Wielosława z drużyną rycerzy kapłani i kapłanki przyprowadzają Wiesłanę, której twarz zakryta jest zasłoną. Rozpoczynają się tańce obrzędowe, po czym książę odsłania twarz nowej kapłanki; oczarowany jej urodą, nie może oderwać oczu od dziewczyny, która również patrzy na niego z zachwytem. Lecz kapłani natychmiast wyprowadzają Wiesłanę i wszyscy opuszczają polanę. Pozostaje tylko Wielosław; trzymając w ręku klamrę zdjętą z welonu kapłanki, pogrąża się w zadumie.
Akt II. Obraz 1. Las nad brzegiem morza. Wracający z polowania Wielosław spotyka przypadkowo Wiesłanę; oboje nie mogą już ukryć przepełniającej ich serca miłości (pas de deux). Nagle od strony grodu rozżarza się łuna pożaru, wbiega ranny rycerz, przynosząc wieść o napadzie rozbójników na gród książęcy. Wielosław żegna Wiesłanę i spieszy do grodu. Po jego odejściu grupa rozbójników porywa kapłankę.
Obraz 2. Polana w lesie. Drużyna Wielosława, napadnięta znienacka przez rozbójników, walczy dzielnie, lecz musi ulec przewadze wroga. Daremnie książę usiłuje odbić Wiesłanę; i on również dostaje się do niewoli. Tymczasem wódz rozbójników, Sven, z zachwytem i pożądaniem spogląda na piękną kapłankę.
Akt III. Obraz 1. Wielka sień w domostwie książęcym; w głębi zawieszona nad urwiskiem skała na tle morza. Rozbójnicy dzielą się zdobytymi łupami. Na rozkaz Svena wprowadzają branki, wśród których znajduje się Wiesłana. W czasie szaleńczej orgii Sven próbuje pozyskać względy kapłanki, lecz ona odtrąca jego zaloty i odmawia przyjęcia bogatych darów. Wówczas rozgniewany Sven każe przyprowadzić uwięzionego Wielosława i grozi mu śmiercią, chcąc zmusić dziewczynę do uległości. By ratować ukochanego, Wiesłana tańczy przed Svenem uwodzicielski taniec, a zapatrzeni w nią rozbójnicy nie zauważają ucieczki księcia. Dostrzega ją jednak Sven i zarządza pościg; sam usiłuje zdobyć Wiesłanę przemocą. Dziewczyna wyrywa się z jego rąk i rzuca się ze skały do morza. Tymczasem Wielosław, zdoławszy zebrać swych rycerzy, atakuje pijanych rozbójników.
Obraz 2. Polana koło posągu Swarożyca. Walka z rozbójnikami dobiega końca. Wielosław stacza zwycięski pojedynek ze Svenem. Na pobojowisku płaczki opłakują poległych. Znużony książę zasypia u stóp posągu Swarożyca. We śnie ukazują mu się panny wodne, wyłaniające się z morza, a w ich gronie tańczy Bursztynowa Panna, w którą zamieniła się Wiesłana. W porywie miłości książę biegnie za ukochaną w morze; na rozkaz Bursztynowej Panny drogę zastępują mu postacie symbolizujące pracę i przyszłość narodu, któremu Wielosław musi poświęcić życie. Młodzi żegnają się na zawsze. Wstaje świt. Mieszkańcy grodu znajdują śpiącego księcia. Wielosław poznaje wśród nich ukazane mu przez kapłankę postacie. Przy dźwiękach uroczystego chorału wszyscy witają wschodzące słońce i nowe życie.
Pomysł baletu "Bursztynowa Panna" zrodził się z zainteresowań kompozytora prasłowiańską kulturą. Nie jest to wszakże próba rekonstrukcji dawnych wierzeń, obrzędów i melodii, lecz swobodna fantazja na ich temat. Jedynym autentycznym motywem melodycznym, którym kompozytor posłużył się dla scharakteryzowania głównej postaci, jest starodawna melodia ludowa, grana na dętym instrumencie drewnianym - bazunie; melodią tą rybacy nawoływali się na morzu. Poza tym kompozytor sięga do różnych kolorystycznych, harmonicznych i melodycznych środków archaizacji, celem podkreślenia ogólnego klimatu baśni oraz uwypuklenia jej pierwiastków bohaterskich, lirycznych, obrzędowych i zabawowych.
Balet "Bursztynowa Panna" został napisany i wystawiony dla uczczenia Tysiąclecia Państwa Polskiego.
A. Świerzyński jest również autorem baletu "Pieśń o tęsknocie".
Źródło: Przewodnik Baletowy Irena Turska, PWM 1997
Ukryj streszczenie
