Opera komiczna w 3 aktach; libretto: Eugene Scribe.
Prapremiera: Paryż 28 I 1830.
Premiera polska: Warszawa 1831.
Osoby: Fra Diavolo (markiz San Marco) - tenor; lord Kookburn, podróżujący Anglik - baryton; Pamela, jego żona - mezzosopran; Lorenzo, oficer dragonów - tenor; Matteo, oberżysta - bas; Zerlina, jego córka - sopran; bandyci: Giacomo - tenor, Beppo - bas; Francesco, wieśniak - bas; młynarz - bas; dragoni, służba, wieśniacy. Akcja rozgrywa się w Terracinie, niedaleko Rzymu, w 1830 r.
A k t I. W gospodzie w Terracinie obozuje oddział dragonów ścigający groźną bandę rozbójników, których hersztem jest Fra Diavolo (Brat Diabeł). Dowódca dragonów, Lorenzo, kocha Zerlinę, córkę oberżysty, jest jednak ubogi, i dlatego Matteo woli wydać swą córkę za zamożnego wieśniaka Francesca. Ale oto do gospody przybywa para angielskich turystów - lord Kookburn i jego żona Pamela, których banda Fra Diavola obrabowała w czasie podróży. Dragoni pod wodzą Lorenza, któremu lord Kookburn obiecuje sowitą nagrodę za odzyskanie skradzionych strojów i kosztowności, wyruszają natychmiast w pościg za zbójami, zaś lord, ochłonąwszy z przestrachu, czyni swej żonie wyzuty, iż kokietuje ona markiza San Marco, który od niedawna towarzyszył im w podróży. Tymczasem przed gospodę zajeżdża kareta - wysiada z niej właśnie markiz San Marco. Zerlina opowiada mu o zuchwałym napadzie bandytów (Voyez sur cette roche - Czy widzisz na tej skale), nie wiedząc, że ów markiz to... właśnie nieuchwytny i groźny Fra Diavolo. Niebawem też pojawiają się jego dwaj podwładni - Giacomo i Beppo. Lorenzo powraca z uwieńczonej zwycięstwem wyprawy. Rozbił on doszczętnie bandę Fra Diavola i odebrał zrabowane lordowskiej parze kosztowności. Nie udało mu się tylko pojmać samego herszta. Otrzymawszy nagrodę 10 000 lirów, spodziewa się teraz bez przeszkód poślubić ukochaną Zerlinę. Na razie jednak wyrusza w góry, by ścigać dalej herszta bandy. Nie przeczuwa, że Fra Diavolo, przebrany za markiza, słyszał całe jego opowiadanie i już planuje zemstę.
Akt II. Gdy noc zapada, Zerlina prowadzi Anglików do przeznaczonej dla nich sypialni; nie podejrzewa, że tymczasem do jej pokoju wślizguje się Fra Diavolo ze swymi dwoma kompanami, by zabrać pieniądze otrzymane przez Lorenza i pozostawione u Zerliny, a następnie także zrabować złoto Kookburnów, które - jak się Pamela zwierzyła fałszywemu markizowi - zaszyte było w jej sukni. Ukryci Słuchają piosenki, którą nuci Zerlina, rozbierając się do snu (Quel bonheur). Beppo chce ją zasztyletować, w tej samej jednak chwili hałas zwiastuje powrót Lorenza z dragonami. Bandyci kryją się ponownie, zdradza ich jednak nieostrożne poruszenie Beppa. Wobec tego Fra Diavolo ryzykuje i sam opuszcza kryjówkę, oświadczając, iż pewna dama wyznaczyła mu tu schadzkę (barkarola Agnes, la jouvencelle). Lord Kookburn jest przekonany, że damą tą jest Pamela, Lorenzo zaś myśli, że chodzi o Zerlinę, i obydwaj wyzywają markiza na pojedynek.
Akt III. Lorenzo, oburzony na Zerlinę, zerwał zaręczyny, jednak młoda dziewczyna, nie umiejąc wytłumaczyć sobie jego podejrzeń, opowiada mu, iż podsłuchała dwóch obcych ludzi, którzy śpiewali piosenkę nuconą przez nią wczoraj przed zaśnięciem. Lorenzo każe natychmiast aresztować Giacoma i Beppa i znajduje przy nich list ze wskazówkami Fra Diavola. Teraz wszystko jest jasne; Lorenzo zmusza bandytów, aby dali swemu hersztowi umówiony sygnał, że droga jest wolna, i Fra Diavolo, schodzący z gór, już teraz w fantazyjnym stroju bandyty, zostaje pojmany i odesłany do więzienia (wg innej wersji - zastrzelony podczas próby ucieczki). Lorenzo przeprasza Zerlinę za swe podejrzenia (romans Pour toujour, disait-elle) i oboje radośnie przygotowują się do weselnej uroczystości.
Pełen subtelności i finezji, łączący wybitne zalety zarówno muzyki, jak i tekstu, przesiąknięty pociągającą wielu widzów atmosferą "zbójeckiej romantyki" należy "Fra Diavolo" z pewnością do największych arcydzieł w dziedzinie opery komicznej XIX w. Dzieło to cieszyło się ogromną popularnością, a romanza Zerliny: Czy widzisz na tej skale, była swego czasu przebojem opiewanym niemal w każdym domu. Dziś także - zwłaszcza po sukcesie filmu pod tym parnym tytułem (z Denisem Kingiem oraz Flipem i Flapem) - dość często pojawia się "Fra Diavolo" na scenach operowych.
Źródło: Przewodnik Operowy, Józef Kański, PWM 1997
Ukryj streszczenie
