Opera komiczna w 3 aktach; libretto: Kareł Sabina.
Prapremiera; Praga 30 V 1866.
Premiera polska: Warszawa 1903.
Osoby; Kruszyna, wieśniak - baryton; Ludmiła, jego żona - sopran; Marzenka, ich córka - sopran; Micha, bogaty gospodarz - bas; Hanka, jego żona - mezzosopran; Jenik, syn Michy z pierwszego małżeństwa - tenor; Waszek, syn Michy z obecnego małżeństwa - tenor; Kecal, swat i pośrednik - bas; Springer, dyrektor trupy komediantów - tenor; Esmeralda, tancerka - sopran; Muff, komediant grający rolę Indianina - tenor; wieśniacy i wieśniaczki.
Akcja rozgrywa się na wsi czeskiej w XIX w.
Akt I. Do rodzinnej wsi powrócił syn bogatego gospodarza Tobiasza Michy - Jenik; do opuszczenia domu rodzinnego zmusiły go przed laty intrygi macochy. Był wówczas prawie dzieckiem, toteż teraz nie poznaje go nikt we wsi, nawet własny ojciec. Jenik wróciwszy, zakochał się w Marzence, córce wieśniaka Kruszyny, która odwzajemnia jego uczucie. Jest właśnie dzień świąteczny. Na placu przed gospodą zbierają się wieśniacy w odświętnych strojach. Zjawia się także Marzenka, która mówi Jenikowi, że jej rodzice, pragnąc bogatego zięcia, nie chcą się zgodzić na ich małżeństwo (aria "Gdybym sobie coś takiego"). Nadchodzą rodzice Marzenki. Towarzyszy im swat Kecal; na męża dla Marzenki proponuje on Waszka, syna Tobiasza Michy. Kruszyna, zachęcony perspektywą powinowactwa z bogatym Michą, skłonny jest przyjąć Waszka na zięcia, zwłaszcza że Kecal, licząc na dobrą zapłatę od Michy za udane pośrednictwo, zataił fakt, iż Waszek jest jąkałą i w dodatku niedorozwiniętym umysłowo. Kruszyna postanawia dać odstępne Jenikowi, byle wyrzekł się Marzenki i poszukał sobie żony gdzie indziej. Kecal, oczywiście nie bezinteresownie, podejmuje się pośrednictwa w tej sprawie. Tymczasem z gospody wychodzi tłum wieśniaków i rozpoczyna się zabawa (polka).
Akt II. Młodzież wiejska przed gospodą tańczy furianta. Po chwili ukazuje się jąkała Waszek. Marzenka tłumaczy mu, że kochając innego chłopca, nie jest godna jego miłości, i doprowadza w końcu do tego, że Waszek postanawia zaniechać starań o jej rękę. Z kolei do karczmy wkracza Kecal z Jenikiem. Swat proponuje młodzieńcowi wysoką sumę 300 guldenów za zrzeczenie się wszelkich praw do Marzenki (duet "Znam jedno dziewczę"). Jenik po dość długich targach wyraża zgodę na tę transakcję, pod warunkiem jedynie, że Marzenka nie wyjdzie za mąż za nikogo innego, tylko za syna Tobiasza Michy. "Daję na to moje słowo" - powiada Kecal, przekonany, że idzie o Waszka. Ponieważ nikt nie zna właściwego stanu rzeczy, postępek Jenika budzi ogólne oburzenie.
Akt III. Do wioski przybywa trupa wędrownych komediantów (marsz i taniec). Waszek traci całkowicie głowę dla tancerki Esmeraldy, która obiecuje mu swą wzajemność, jeżeli zgodzi się on wystąpić na popołudniowym przedstawieniu w roli... niedźwiedzia, zastępując pijanego aktora. Waszek zgadza się bez wahania, nie przeczuwając, jakie następstwa wynikną dla niego z tej przygody. Zjawia się zrozpaczona Marzenka, która od rodziców i swata dowiedziała się, że Jenik sprzedał ją za 300 guldenów (aria "Ach, jaki żal"). Jenik jednak w kilku słowach tłumaczy jej swoje postępowanie. Rozpoczyna się przedstawienie. Wszyscy bawią się doskonale, następuje jednak konsternacja, gdy przebrany za niedźwiedzia Waszek rzuca się do ucieczki na widok Marzenki. Występ w trupie komediantów ośmiesza go, i Kruszyna nie chce więcej słyszeć o takim zięciu. Teraz Jenik wyjaśnia wszystkim, że jest synem Tobiasza Michy, że zatem sprzedał Marzenkę... samemu sobie. Zadowoleni z takiego obrotu rzeczy rodzice Marzenki błogosławią młodej parze.
"Sprzedana narzeczona" jest obok wielkiego cyklu poematów symfonicznych "Moja Ojczyzna" szczytowym osiągnięciem twórczym Smetany. Co więcej, stała się ona jednym z arcydzieł w dziedzinie opery komicznej i jedną z niezbyt wielu oper kompozytorów słowiańskich, które na stałe zdobyły sobie miejsce w światowym repertuarze. Stanowi znakomitą, zwartą całość, a zarazem posiada szereg kapitalnych fragmentów, jak np. duet Jenika z Kecalem, pełna liryzmu aria Marzenki z III aktu, polka i taniec komediantów, a nade wszystko uwertura, grywana często jako niezależny utwór symfoniczny (zawierając miejsca o dość skomplikowanej konstrukcji polifonicznej, uderza ona jednocześnie wdziękiem i lekkością oraz porywa żywiołowym rozmachem). O ogromnej popularności "Sprzedanej narzeczonej" najlepiej świadczy fakt, że już dość dawno obchodziła ona jubileusz tysięcznego przedstawienia.
Źródło: Przewodnik Operowy Józef Kański, PWM 1997
Ukryj streszczenie
