Przedstawienia

Opera komiczna w 2 aktach; libretto: Cesare Sterbini, wg Pierre Beaumarchais'go.
Prapremiera: Rzym 20 II 1816.
Premiera polska: Warszawa 1825.
Osoby: doktor Bartolo - bas; Rozyna, jego wychowanica - Sopran (w pier­wotne] wersji - mezzosopran); hrabia Almaviva - tenor; Figaro, cyrulik - baryton; Don Bazylio, nauczyciel muzyki - bas; Marcelina, służąca - alt; Fiorello - baryton; oficer - tenor; muzykanci, żołnierze.
Akcja rozgrywa się w Sewilli w XVIII w.
Akt I. Odsłona 1. O świcie przed domem doktora Bartola po­jawia się grupa muzykantów; przy ich wtórze hrabia Almaviva śpiewa miłosną serenadę (cavatina "Ecco ridente il cielo") pod oknami Rozyny, wychowanicy starego doktora, której wdzięczna postać podbiła całkowicie jego serce. Rozyna jednak nie po­jawia się w oknie. Strapiony hrabia, odprawiwszy muzykantów, sam również zamierza się oddalić, lecz oto szczęśliwy los zsyła mu nieoczekiwanie sojusznika w osobie sprytnego, wszędobyl­skiego cyrulika, Figara (cavatina "Largo al factotum"); Almaviva poznaje w nim swego sługę z dawniejszych czasów. Za radą Figara hrabia (który na czas pobytu w Sewilli przybrał imię Lindora) raz jeszcze zaczyna śpiewać pod oknem Rozyny (canzona "Se il mio nome") - i tym razem udaje mu się zamienić z dziewczęciem kilka słów. Niestety, Rozyna, spłoszona jakimś hałasem wewnątrz domu, szybko zatrzaskuje okno, przedtem
jednak zdążyła upuścić mały liścik. Hrabia z Figarem dowia­dują się z niego, iż trzeba działać bardzo szybko, bowiem stary doktor Bartolo sam nosi się z zamiarem poślubienia Ro­zyny i dlatego ukrywa ją zazdrośnie przed światem. Sprytny Figaro poddaje myśl, aby Almaviva przebrał się za żołnierza z przybywającego właśnie do Sewilli pułku i starał się uzyskać kwaterę w domu doktora. Obydwaj cieszą się już z góry na myśl o powodzeniu swego planu (duet "All`idea di quel metallo").
Odsłona 2. Młodzieniec noszący imię Lindora wzbudził uczu­cie w sercu Rozyny (cavatina "Una voce poco fa"); chciałaby poznać go bliżej, co nie jest wcale łatwe wobec podejrzliwości Bartola. Pisze więc list do Lindora, a usłużny Figaro, który z racji swego zawodu cyrulika ma wolny wstęp do domu dokto­ra podejmuje się doręczyć go młodzieńcowi, zapewniając zara­zem Rozynę o miłości Lindora ku niej (duet "Dunque io son"). Lecz Bartolo coś podejrzewa - wie, że hrabia Almaviva przy­był do Sewilli, wie że Rozyna wpadła mu w oko. Prosi więc o radę nauczyciela muzyki, Don Bazylia, chciwego i przekup­nego intryganta, który we wspaniałej arii ("La calunnia e un venticello") daje wyraz przekonaniu, iż najlepszym w tym wy­padku środkiem jest plotka i obmowa, przy pomocy której moż­na całkowicie pogrążyć niewygodnego intruza.
Pojawia się Almaviva, przebrany zgodnie z radą Figara za kawalerzystę, i żąda kwatery w domu doktora (finał "Ehi di casa!"). Udając pijanego, lekceważy przedstawione mu przez dok­tora zaświadczenie zwalniające go od obowiązku udzielania kwa­tery i najwyraźniej daje do poznania, iż gotów jest nawet siłą i zbrojnie przeprowadzić swoją wolę. Zabawna utarczka powo­duje coraz większy hałas - na ulicy gromadzi się tłum ga­piów, aż wreszcie wkracza zaalarmowany patrol wojskowy, by aresztować awanturnika. Gdy jednak Almaviva wyjawia po ci­chu dowodzącemu oficerowi swoje nazwisko i tytuł, przedsta­wiciele prawa wycofują się pośpiesznie, oddając mu honory - ku zdumieniu Bartola.
Akt II. Almaviva nie zdołał jednak zakwaterować się w mieszkaniu doktora. Próbuje więc szczęścia ponownie, tym razem udając ucznia Don Bazylia imieniem Alonzo, by w za­stępstwie chorego mistrza udzielić Rozynie lekcji śpiewu. Pod­stęp udaje się - młodzi zdążyli już zamienić parę czułych słów, gdy nagle zjawia się sam Don Bazylio. Sytuację ratuje Figaro, który właśnie przybył, by ogolić Bartola; wespół z Ro­zyną i Almavivą wmawia on w Bazylia, iż jest ciężko chory i powinien co prędzej położyć się do łóżka. Po jego odejściu Figaro zaczyna wreszcie golić Bartola, zaś Rozyna i rzekomy Alonzo wracają do przerwanej lekcji. Jednak wśród czułych słów oboje zapominają o ostrożności, toteż Bartolo wkrótce orientuje się w sytuacji. Wściekły, wygania Almavivę i cyru­lika z domu, Rozynę zamyka na klucz w pokoju, sam zaś śpie­szy po notariusza, aby tego samego jeszcze dnia wziąć ślub i w ten sposób zażegnać raz na zawsze wszelkie niebezpieczeń­stwa ze strony Almavivy.
Tymczasem wybucha burza. W potokach deszczu pojawiają się przed domem doktora Figaro i Almaviva i po drabinie przez balkon wchodzą do wnętrza, aby uprowadzić Rozynę. Ta po­czątkowo wzbrania się, Bartolo bowiem ostrzegł ją, iż młodzie­niec imieniem Lindor wcale jej nie kocha i jest tylko narzę­dziem w ręku hrabiego Almavivy. Wnet jednak wyjaśnia się, że Lindor i Almaviva to jedna i ta sama osoba. Kiedy wreszcie cała trójka decyduje się uciekać, okazuje się, że chytry Bar­tolo zdążył w tym czasie sprzątnąć drabinę, zaś do mieszkania wkracza zaproszony przezeń w charakterze świadka Don Bazylio wraz z notariuszem. Obrotny Figaro oświadcza jednak notariu­szowi, iż wezwano go tu po to właśnie, by połączył węzłem mał­żeńskim Rozynę z Almavivą, zaś skuszopy brzęczącą sakiewką Don Bazylio składa obok Figara swój podpis jako świadek. Bartolo przybywa za późno - kontrakt ślubny został już pod­pisany.
"Cyrulik sewilski" z jego włoską melodyjnością, temperamentem, młodzieńczą werwą i nieodpartym humorem to jedno z naj­wspanialszych arcydzieł opery komicznej. Napisany w rekor­dowym czasie niespełna trzech tygodni (kompozytor otrzymał zamówienie na półtora miesiąca przed projektowanym terminem premiery), wzniósł on Rossiniego na szczyty sławy, mimo że prapremiera w rzymskim teatrze Argentina była jedną wielką klęską. Powodzenie swe zawdzięcza opera zarówno muzyce Ros­siniego, w której trudno nawet wyszukać najlepsze fragmenty, gdyż każda strona partytury jest prawdziwym klejnotem kom­pozytorskiego mistrzostwa i muzycznego dowcipu, jak też świet­nemu librettu, opartemu na komedii Beaumarchais'go pod tym samym tytułem. Warto wspomnieć, że uwertura, którą obecnie wykonuje się przed "Cyrulikiem", pochodzi z wcześniejszej opery Rossiniego, "Elżbieta, królowa Anglii". Istnieje również domnie­manie, że włączona do partytury "Cyrulika" canzona Almavivy "Se il mio nome" nie wyszła spod pióra Rossiniego, lecz skom­ponował ją znakomity tenor Manuel Garcia, pierwszy odtwór­ca roli Almavivy.
Źródło: Przewodnik Operowy Józef Kański, PWM 1997

Ukryj streszczenie