Przedstawienia

Czas akcji: brak informacji
Miejsce akcji: mieszkanie Stomilów
Obsada: 4 role męskie, 3 role kobiece
Druk: "Dialog" 1964, nr 11

AKT I
W zaniedbanym, zagraconym mieszkaniu żyje rodzina protagonisty Artura: Stomil (jego ojciec), Eleonora (matka), Eugenia (babcia), Eugeniusz (wujek, brat Eugenii), Ala (kuzynka i narzeczona), Edek (lokaj, kochanek Eleonory). Widoczny na pierwszy rzut oka bałagan oddaje nieład panujący w życiu i relacjach mieszkańców. Żyją w świecie pozbawionym zasad i wartości, które zostały zniesione i unieważnione przez rewolucyjne pokolenie Stomila i Eleonory. Arturowi, najmłodszemu członkowi rodziny, ten brak form, ram i struktur nie odpowiada. Jest zdeterminowany, żeby przywrócić rodzinie dawny sposób funkcjonowania. Po powrocie z wykładów (Artur studiuje medycynę), zastaje w mieszkaniu Eugenię, Eugeniusza i Edka grających w karty. Niezadowolony z tego faktu młodzieniec, przerywa rozgrywkę, karząc staruszków i wypraszając z pogardą Edka. W tym czasie w pomieszczeniu pojawia się matka bohatera, która, ku jego zdumieniu, oznajmia synowi, że od czasu do czasu sypia z Edkiem. To załamuje Artura. Po chwili pojawia się Stomil, który pod wpływem emocji i rozmowy z synem wpada na pomysł nowego "eksperymentu". Stomil jest awangardowym artystą, który co jakiś czas prezentuje rodzinie swoje wynalazki. Artur domaga się prawa do młodzieńczego buntu, odebranego mu przez pokolenie rodziców. W rzeczywistości bez formalnych ograniczeń, nie ma się nawet przeciwko czemu buntować, dlatego dopatruje się swojej szansy w powrocie do dawnego porządku. Wszystkie te zdarzenia zbudziły osiemnastoletnią kuzynkę Artura, która spała niezauważona przez innych. Młodzi rozmawiają ze sobą, jednak dialog zostaje przerwany przez Sto-mila, który chce zaprezentować eksperyment teatralny. Inscenizacja, jak wiele poprzednich nie należy do udanych. Spotkanie z Alą dostarcza jednak Arturowi inspiracji do planu, jak przywrócić ład w domu Stomilów. Wypędza wszystkich z pomieszczenia i zostaje sam na sam z kuzynką.

AKT II
Eugeniusz i Artur spotykają się nocą przygotowując spisek, którego celem jest powrót do dawnego porządku i wartości. Środkiem do osiągnięcia tego celu ma być tradycyjny ślub Artura z Alą. Po rozmowie z Eu-geniuszem Artur spotyka się z Alą i, włączając ją do planu, prosi o rękę. Następnie odbywa rozmowę z ojcem, któremu mówi o romansie Eleonory z Edkiem i, wywołując w nim zazdrość, przekonuje go do zabicia kochanka żony. Stomil, sprowokowany przez Artura, chwyta rewolwer i idzie przekonać się na własne oczy o zdradzie małżonki oraz wymierzyć sprawiedliwość kochankowi. Po chwili niepewności okazuje się, że jego zapał zgasł i dołączył spokojnie do gry w karty z Edkiem, Eugenią i Eleonorą. Młodzieniec, grożąc rewolwerem, zaprasza wszystkich do salonu, w którym oświadcza, że żeni się z kuzynką i prosi Eugenię o błogosławieństwo.
AKT III
Nazajutrz, w posprzątanym mieszkaniu, cała rodzina, w odświętnych strojach, pozuje do pamiątkowego zdjęcia. Nieobecny jest tylko Artur. Po wykonaniu fotografii, w pomieszczeniu pozostaje Ala i Eleonora. Panna młoda mówi o swoich wątpliwościach w związku ze ślubem z Arturem. Czuje, że Artura nie skłania-ją do ślubu uczucia, lecz "jego żelazne zasady". Eleonora wyznaje, że w Edku najbardziej ceni jego prosto-tę. W rozmowie przeszkadza im Stomil, który ucieka przed Eugeniuszem, próbującym założyć mu gorset. Do domu wraca pijany Artur, który przeprasza całą rodzinę i przyznaje się do błędu. Stwierdza, że jego plan nie jest w stanie zbawić świata, naprawić niczego, ponieważ jest tylko pustą formą. Nakazuje Edkowi pilnować, aby nikt nie opuścił pomieszczenia. Wszyscy mają się włączyć w poszukiwania "nowej, żywej idei". Zgromadzeni proponują kolejno Boga, sport, eksperyment, postęp, jednak żadna z tych idei nie satysfakcjonuje młodego reformatora. Dyskusję przerywa babcia Eugenia, która właśnie postanowiła umrzeć. Dzięki temu Artur doznaje olśnienia i ustanawia nowy ład. Pojmuje, że grożąc innym śmiercią można skutecznie ich podporządkować i, przy pomocy Edka, staje się panem życia i śmierci swoich krewnych. Pierwszą ofiarą ma być wujek Eugeniusz. Rozpoczyna się zaciekła gonitwa. Zamieszanie przerywa Ala, wyznając, że dzisiejszego ranka zdradziła Artura z Edkiem. Artur przechodzi kolejne załamanie. Szukając rewolweru nie zauważa Edka, który postanowił wziąć sprawy w swoje ręce i pozbawić Artura życia. Młodzieniec przed śmiercią wyznaje, że naprawdę kochał Alę. Edek przejmuje władzę. Rozkazuje Eugeniuszowi zdjąć sobie buty i wkłada marynarkę Artura. W ostatniej scenie tańczy z Eugeniuszem tango "La Cumparsita".

Mateusz Sandomierski (2021)

Ukryj streszczenie