Piotruś i Wilk
Balet dla dzieci w 1 akcie z recytacją. Libretto (wg rosyjskiej bajki ludowej) i muzyka: Sergiusz Prokofiew; choreografia: Adolf Bolm (Janina Jarzynówna-Sobczak); scenografia: Lucinda Ballard (Gizela Bachtin).
Prapremiera: Nowy Jork 13 I 1940, Center Theatre, Ballet Theatre.
Premiera polska: Gdańsk 15 III 1952, Studio Operowe przy Państwowej Filharmonii Bałtyckiej.
Osoby: Piotruś - Eugene Loring (Rajmund Sobiesiak); Wilk - William Dollar (Roman Szymczak); Ptaszek - Viola Essen (Mariąuita Compe); Kaczka - Caren Konrad (Krystyna Gruszkówna); Kot - Nina Stroganowa (Hanna Tarnawska); Dziadek Piotrusia, myśliwi.
W piękny słoneczny poranek Piotruś opuszcza zagrodę i wychodzi na łąkę. Na drzewie siedzi Ptaszek, przyjaciel Piotrusia, przez otwartą furtkę wychodzi Kaczka; Ptaszek przekomarza się z nią. Ptaszka zauważył Kot; czai się na swą ofiarę, ale Piotruś broni przyjaciela. Zjawia się rozgniewany Dziadek, który strofuje Piotrusia za samowolne wyjście na łąkę, zabiera go do zagrody i zamyka furtkę. Wtedy z lasu wychodzi duży Wilk. Kot i Ptaszek zgodnie uciekają na drzewo, ale Kaczka nie zdążyła uciec i Wilk ją łapie. Widząc to dzielny Piotruś wychodzi z zagrody z długim sznurem w ręku i wspina się na drzewo. Za namową Piotrusia Ptaszek sfruwa z drzewa i zaczyna drażnić Wilka, kręcąc się koło niego. W ten sposób zwabia go pod drzewo. Piotruś zręcznie zarzuca lasso i chwyta Wilka za ogon. Daremnie Wilk szamoce się w pułapce. Z lasu wychodzą myśliwi i chwytają Wilka. W zwycięskim pochodzie z Piotrusiem na czele prowadzą Wilka do Zoo.
Skomponowane w kwietniu 1936 "symfoniczne opowiadanie dla dzieci" zostało po raz pierwszy wykonane 2 V tegoż roku w Filharmonii Moskiewskiej na koncercie dla dzieci: narrator opowiadał treść bajki, ilustrowanej muzyką. Wkrótce jednak walory tego utworu - jego wdzięk, prosty liryzm, świeżość humoru, zachęciły choreografów do nadania mu formy baletowej, mimo pewnej trudności scalenia w ciągłą akcję szeregu krótkich scen i tańców, przerywanych recytacją. W niektórych wersjach scenicznych zachowano komentarz słowny w czasie akcji, w innych zastępowano go wstępną narracją. Jednakże ukazanie na scenie wszystkich postaci i realiów bajki sprawiało, że świat odważnego Piotrusia, kochającego przyrodę i zaprzyjaźnionego ze zwierzętami, przemawiał bardziej bezpośrednio do wyobraźni dziecięcej. Złożona z ekspozycji tematów, scen dramatycznych i powtórzeń tematów muzyka Prokofiewa ilustruje epizody króciutkiej akcji i jej bohaterów nie tylko za pomocą tematów melodycznych, ale i poszczególnych instrumentów. Opisowość ta jest niemal onomatopeiczna: trzy rogi przedstawiają Wilka, flet Ptaszka, obój Kaczkę, staccato klarnetowe Kota, itp.
Balet "Piotruś i Wilk" wystawiany był wielokrotnie, m.in.: Cambridge 1 V 1940, Ballet Rambert, chor. F. Staff, sc. G. Sheppard, w obs. H. Ashley (Piotruś) i L. Kersley (Wilk), Mediolan 1949, La Scala, chor. M. Wallman, sc. Nicola Benois, Moskwa 21 I 1959, Teatr Wielki, chor. A. Warłamow, sc. W. Klementiew, Mediolan 12 XII 1971, La Scala, chor. M. Pistoni, sc. P. Buzichelli, Genewa 1971, Teatr Wielki, chor. A. Cata.
W Polsce "Piotrusia i Wilka" wznowiła Opera Bałtycka 10 V 1968 w nowej scenografii B. Sobczaka i L. Przyjemskiego, w obs. K. Wrzosek (Piotruś) i B. Prądzyński (Wilk); wystawił go także Teatr Muzyczny w Szczecinie 21 XI 1974, chor. R. Sobiesiak, sc. R. Strzembala, a następnie Opera w Bydgoszczy 13 IV 1981, chor. B. Mamontowicz-Łojek, sc. W. Żukowska, w obs. H. Adamski i M. Dąbrowski.
Z innych utworów S. Prokofiewa wystawionych w formie baletowej wymienić należy: "Wizje ulotne" , chor. K. Golejzowski, Moskwa 1922, Balet Kameralny (w cyklu "Miniatury choreograficzne"), wznowienie w 1971 przez Moskiewski Balet Klasyczny, który pokazał je na występach w Polsce V 1972. W Polsce "Wizje ulotne" zrealizowali J. Jarzynówna-Sobczak i Z. Kamiński, kost. E. Markowski, Gdańsk 25 V 1963, Balet Miniatur przy Operze Bałtyckiej, w obs. J. Górska (Dziewczyna) i B. Kropidłowski (Chłopiec).
"Porucznik Kiże", suita z muzyki do filmu pod tym samym tytułem, jako "Rosyjski żołnierz" ("Russian soldier"), chor. M. Fokin, sc. M. Dobużyński, Boston 6 IV 1942, Ballet Theatre, z J. Łazowskim w głównej roli; jako balet "Porucznik Kiże", chor. O. Tarasowa i A. Łapauri, sc. B. Messerer, Moskwa 10 II 1963, Teatr Wielki, w obs. G. Bowt (Paweł), R. Struczkowa (Frejlina) i L. Bogomołowa (Pióro).
"III Koncert fortepianowy" jako balet "Concerto", chor. J. Charrat, sc. L. Zack, Paryż 26 II 1947, Opera Comique.
"Symfonia klasyczna" - chor. i sc. B. Bartholin, Kopenhaga 26 V 1950, Kongelige Danske Ballet; chor. K. Bojarski, Leningrad 12 V 1961, Teatr Mały.
"Symfonię klasyczną" zrealizował w warszawskim Teatrze Wielkim W. Jelizariew, sc. E. Lisyk, 23 XII 1979, sol. R. Smukała i T. Matacz. "Symfonia klasyczna" wraz z I częścią "III Koncertu fortepianowego" Prokofiewa były tłem muzycznym baletu "Gala Performance" ("Galowe przedstawienie"), chor. A. Tudor, sc. H. Stevenson, Londyn 5 XII 1938, London Ballet; treścią jego była rywalizacja trzech balerin (P. van Praagh, M. Lloyd, G. Larsen), reprezentujących trzy szkoły tańca klasycznego: rosyjską, włoską i francuską.
"Suita scytyjska", chor. G. Alekseidze, sc. S. Dmitriewa, Leningrad 6 VII 1969, balet Teatru im. Kirowa, soliści: I. Kołpakowa, W. Ganibałowa i W. Desnicki; suitę tę jako balet "Ala and Lolly" ("Ałła i Łołlij") wystawiła uprzednio B. Niżyńska w Teatro Colon w Buenos Aires 11 X 1927, chor. V. Biagi, sc. J. Rapp, Lyon 10 VI 1975, Ballet de Lyon, w obs. H. Strzelbicka i V. Biagi.
Kantata "Aleksander Newski" miała swą adaptację baletową w leningradzkim Teatrze im. Kirowa 1969, chor. O. Winogradowa.
"I Koncert skrzypcowy D-dur" jako balet "Triad" ("Trójka"), chor. K. MacMillan, sc. P. Unsworth, Londyn 19 I 1972, The Royal Ballet: historia miłosna, której bohaterami są Dziewczyna (A. Sibley) i dwóch Chłopców (A. Dowell i W. Eagling).
Muzyka do filmu "Iwan Groźny", "Uwertura rosyjska", fragmenty "III Symfonii" i kantata "Aleksander Newski" złożyły się na podkład muzyczny baletu w 18 obrazach "Iwan Groźny", w opr. M. Czułakiego, Moskwa 20 II 1975, Teatr Wielki, chor. J. Grigorowicz, sc. S. Wirsaładze; akcja baletu osnuta jest na kanwie historycznych wydarzeń z XVI w. i przedstawia koronację cara Iwana IV, jego konflikty z bojarami, walki z najeźdźcami, zdradę kniazia Kurbskiego, walkę o zjednoczenie Rosji. Głównym wątkiem akcji jest wszakże miłość cara do żony Anastazji, rozpacz i osamotnienie po jej śmierci, które stały się podłożem jego okrucieństwa. Główne role kreowali: J. Władimirow (car Iwan), N. Bessmiertnowa (Anastazja) i B. Akimow (Kurbski). Balet "Iwan Groźny" przejęła w jego premierowym kształcie Opera Paryska 14 X 1976, w obs. J. Guizerix, D. Khalfouni i M. Denard.
Fragmenty muzyki do filmu "Iwan Groźny" i baletu "Błazen", kantata "Aleksander Newski", "Koncert skrzypcowy g-moll" oraz fragmenty "XII Symfonii d-moll" D. Szostakowicza i "Obrazków z wystawy" M. Musorgskiego, a także ludowe pieśni gruzińskie, towarzyszyły baletowi "Allumez les etoiles" ("Zapalcie gwiazdy"), libr. wg W. Majakowskiego, chor. i sc. R. Petit, Marsylia 5 V 1972, Ballets de Marseille, w obs. R. Petit (Poeta), W. Wiesiołłowski (Ptak), G. Guis (Śmierć), P. Nardelli (Mężczyzna).
Źródło: Przewodnik Baletowy Irena Turska, PWM 1997
Ukryj streszczenie