Opera w 1 akcie; libretto: Bogdan Ostromęcki, wg J. Kochanowskiego.
Prapremiera: Kraków 14 XI 1966.
Osoby: Kasandra - sopran; Helena - mezzosopran; Pani - sopran; Narrator - tenor; Aleksander - tenor; Antenor - bas-baryton; Priamus - bas; Menelaus - baryton; Ulisses - baryton; Eneasz - tenor; Pantua - tenor; Iketaon - baryton; Rotmistrz - tenor; mężowie trojańscy.
Akcja rozgrywa się w legendarnej Troi, w czasach antycznych.
Operą rozpoczyna (i kończy) chór intonujący słynne "Wy, którzy Pospolitą Rzeczą władacie". Następnie pojawia się Narrator, wprowadzający niejako poszczególne postacie i objaśniający ich rolę. Jako pierwsze osoby akcji przedstawia on Antenora oraz Aleksandra, czyli królewicza Parysa. Aleksander próbuje pozyskać rozważnego Antenora dla swojej sprawy: idzie o to, aby nie oddawać uprowadzonej Heleny przybyłym po nią właśnie posłom greckim. Antenor odmawia, wie bowiem, że przyznanie Parysowi racji sprzeczne jest zarówno z poczuciem sprawiedliwości, jak i trojańską racją stanu. Rozmowa przechodzi w gwałtowną kłótnię, co chór komentuje wierszem "By rozum był przy młodości". Z kolei nadchodzi Helena w towarzystwie Pani (czyli ochmistrzyni). Porwana przez Parysa, nie wbrew własnej wszakże woli, małżonka greckiego króla Menelausa pełna jest teraz niepokoju i lęku o najbliższą przyszłość.
Ale oto już poczyna się zbierać rada, której członków po kolei prezentuje Narrator. Król Priamus w rozbudowanym arioso przedstawia problem: jaką należy dać odpowiedź greckim posłom, którzy przybyli z żądaniem wydania uprowadzonej Heleny. Aleksander broni swojej sprawy, zasłaniając się przepowiednią bogini Wenus, która niegdyś przyrzekła mu Helenę za żonę. Większość przechyla się na jego stronę, lekceważąc rozsądne uwagi Antenora. Antygrecki front reprezentuje także Iketaon, którego wniosek przesądza sprawę. Zebranie Rady kończy się konkluzją króla Priama: Helena niechaj pozostanie w Troi.
Przez scenę przechodzą greccy posłowie - Ulisses i Menelaus, niefortunny małżonek Heleny. Smutni i źli, że misja ich się nie powiodła, przysięgają zemstę "nierządnemu królestwu" Trojan. Ponownie zjawia się Priamus z Antenorem. Tego ostatniego dręczą złe przeczucia. Wzmaga je jeszcze złowrogie proroctwo Ka-sandry, przepowiadającej zagładę Troi. Także i Priamowi przypomina się sen jego małżonki Hekuby: śniło się jej ongi, gdy miał się narodzić Parys, że porodziła głownię, od której spłonęło miasto.
Wchodzi Rotmistrz z wiadomością, że Grecy już rozpoczęli działania wojenne i w pierwszych starciach osiągają przewagę. Priam chce zwołać nową radę i zastanawiać się nad sposobami obrony; Antenor odpowiada na to słynną kwestią kończącą się słowami: "Radźmy, jak kogo bić lepiej niż go czekać". Chór: "Wy, którzy Pospolitą Rzeczą władacie", jest zamknięciem całości opery.
"Odprawa posłów greckich" Witolda Rudzińskiego pomyślana była pierwotnie jako opera radiowa i jako taka nagrodzona została na konkursie kompozytorskim w Monaco w 1964. Na radiowej też antenie miała swoją właściwą premierą, później prezentowano ją w warszawskiej telewizji, a z czasem okazało się, że wytrzymuje ona też z powodzeniem próbę sceny.
Z operowych dzieł Rudzińskiego "Odprawa posłów greckich" jest bezsprzecznie najdoskonalsza i najciekawsza. Nowoczesne w pełni środki kompozytorskiej wypowiedzi - łącznie z pewnymi formami aleatoryzmu w partiach chóru - potrafił autor pogodzić harmonijnie z ogólnym kolorytem dającym wrażenie zamierzonej archaizacji. Tekst opery pochodzi w całości z tragedii Jana Kochanowskiego. Praca współczesnego librecisty ograniczyła się w zasadzie do poczynienia koniecznych skrótów oraz przestawienia niektórych fragmentów, stosownie do potrzeb dramaturgii muzycznej. Wprowadzona też została postać Narratora - nie istniejąca w renesansowym pierwowzorze; istnieją w nim jednak wszystkie kwestie, które obecnie w usta Narratora zostały włożone.
Źródło: Przewodnik Operowy Józef Kański, PWM 1997
Ukryj streszczenie
