Pieśń o ziemi
Balet w 3 obrazach. Muzyka: Roman Palester; choreografia: Bronisława Niżyńska; scenografia: Irena Lorentowicz.
Prapremiera: Paryż 19 XI 1937, Theatre Mogador, Balet Polski.
Premiera polska: Warszawa 6 IV 1938, Teatr Wielki, Balet Polski.
Osoby: Panna Młoda - Olga Sławska; Pan Młody - Czesław Konarski; rodzice Panny Młodej, druhny i drużbowie, żniwiarze i żniwiarki, Przodownica, Gospodarz, wieśniacy i wieśniaczki.
Obraz 1. Sobótka. W noc świętojańską odbywają się tradycyjne tańce i obrzędy, których punktem kulminacyjnym są skoki młodych chłopców przez płonące ognisko. Najzręczniejszy zdobywa serce wybranej dziewczyny.
Obraz 2. Wesele. Druhny przygotowują Pannę Młodą do ślubu według tradycyjnego ceremoniału; po oczepinach i postrzyżynach plotą wieniec i nakładają go Młodej na głowę. Panna Młoda z żalem myśli o opuszczeniu rodzinnego domu, lęka się niepewnego losu w małżeństwie (taniec Panny Młodej). Przed odejściem raz jeszcze biegnie w ramiona matki, jakby pragnęła schronić się pod opiekę rodziców. Po powrocie nowożeńców z kościoła rozpoczyna się huczna zabawa.
Obraz 3. Dożynki. Wejście żniwiarzy z kosami i żniwiarek z sierpami otwiera tradycyjną uroczystość dożynek. Na czele kroczy dostojnie Przodownica z wieńcem dożynkowym. Za żniwiarzami wbiega roztańczony tłum wieśniaków i wieśniaczek. Po uroczystym wręczeniu wieńca Gospodarzowi odbywają się wesołe tańce i zabawa.
Jeden z krytyków francuskich, P. Michaut, w swej książce pt. "Le Ballet Contemporain" 1929-1950, nazwał "Pieśń o ziemi" "chłopską rapsodią". Określenie to trafnie oddaje swobodny, niemal improwizacyjny charakter baletu - ludowego widowiska, złożonego w hołdzie ziemi ojczystej i jej prastarym obyczajom. Prosta konstrukcja tego tryptyku, złożonego z luźnych obrazów, wynika z braku wątku anegdotycznego; jedynym łącznikiem jest para zakochanych, wysuwająca się na pierwszy plan we wszystkich obrazach, w których główną rolę odgrywają obrzędy, zwyczaje i tańce polskie opracowane w formie przetworzenia scenicznego. Muzyka idzie w kierunku stylizacji i syntezy folkloru, nie ograniczonego jednak do żadnego regionu. Obok motywów ludowych kompozytor wprowadza własne tematy, sięga też do nowoczesnych środków wyrazu, stosując ostrą, często atonalną harmonię, gwałtownie pulsującą rytmikę, kontrasty i spięcia dynamiczne, podkreślając zmienność nastrojów, urozmaiconą elementami groteski. Choreografia stanowiła próbę syntezy polskiego folkloru. Nie była wszakże pozbawiona akcentów parodii i wpływów folkloru rosyjskiego, mocno zakorzenionego w twórczości B. Niżyńskiej, wychowanki petersburskiej szkoły baletowej.
Za "Pieśń o ziemi" R. Palester otrzymał Złoty Medal na Międzynarodowej Wystawie Techniki i Sztuki w Paryżu w 1937. Balet pokazany był też wraz z "Baśnią krakowską" i "Harnasiami" w Teatrze Wielkim w Warszawie 19 IV 1939 z okazji XVII Festiwalu Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej. Po II wojnie światowej "Pieśń o ziemi" wystawiono dwukrotnie w Operze Poznańskiej: 21 V 1949, chor. M. Statkiewicz, sc. W. Borowski, z S. Pokrzywińską i B. Stańczakiem w rolach młodej pary, 12 IV 1958, chor. J. Gogol, sc. S. Jarocki, w obs. B. Karczmarewicz i W. Milon. Trzecia premiera "Pieśni o ziemi" odbyła się w łódzkim Teatrze Wielkim 25 VI 1978, chor. Z. Kiliński, sc. I. Konarzewska, w obs. B. Jankowski (Przodownik, Pan Młody) i J. Niesobska (Przodownica, Panna Młoda).
Źródło: Przewodnik Baletowy Irena Turska, PWM 1997
Ukryj streszczenie
