Jan Szymański
SZYMAŃSKI JAN (ok. 1765 -18 V 1845 Grodno), aktor, dyr. teatru. Był mężem -> Barbary Sz. Wg notat. S. Dąbrowskiego właściwie nazywał się Dementiew. Prawdopodobnie od 1792 występował w Wilnie. W 1793 był zapewne wspólnikiem lub pomocnikiem K. Żółkiewskiego, dyr. t. wil. (m.in. 23 III płacił miastu za "komedie"). W 1794 podobno zorganizował zespół w Lublinie, w 1795 występował z nim w Grodnie, a także w Szkłowie i Mohylewie, w 1796 być może grał w Wilnie w zespole D. Morawskiego, w 1797 zapewne występował w Siedlcach. Niektóre wiadomości z okresu do 1800 nie są pewne, mogą bowiem dotyczyć także -> Ignacego Sz. W 1801-08 kierował z przerwami zespołem w Grodnie, konkurując od 1802 z zespołem Salomei Deszner, z którą ok. 1804 miał przez pewien czas spółkę, a potem zapewne występował w jej zespole. Z zespołem grodzieńskim Sz. odwiedzał też inne miasta, m.in. Nowogródek (1802), Świsłocz, Zelwę (1803) i Słonim (1804). W 1808 występował zapewne w t. wil. i grał m.in. rolę Więźnia ("Żelazna maska"). W późniejszym okresie nadal związany był stale z Grodnem, a w każdym razie prowadził tam zespół w 1814-15, (w 1815 z Sz. Niedzielskim), 1820-23, 1826-30 (w 1827 połączył się na krótko z zespołem K. Skibińskiego), w 1835 (razem z S. Nowakowskim) oraz 1839-41. Odwiedzał też ze swym zespołem inne miasta, m.in. w 1819 Suwałki (październik), Kowno (listopad), w 1823 Zamość (lato), w 1824 Siedlce, Łomżę, Suwałki, Sejny (grudzień) i zapewne Kalwarię, w 1826 prawdopodobnie Wiłkomierz, w 1835 Lidę, w 1836 Nowogródek (styczęń-marzec) i Słuck, w 1841 Kobryń, w 1843 Kobryń i Świsłocz. We wrześniu 1827 prawdopodobnie sam występował gościnnie w Wilnie.
Bibl.: Dąbrowski: Aktorowie; Estreicher: Teatra; Miller: Teatr i muzyka na Litwie s. 58, 113, 141, 219, 220; Rulikowski: Teatr na Litwie s. 23, 33; Simon: Dykcjonarz; Wspomnienia aktorów; Kur. warsz. 1823 nr 197, 1824 nr 292; Akt zgonu w jednej z parafii w Grodnie (wg informacji S. Dąbrowskiego).
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Plskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
