Bożena Brun-Barańska
BRUN-BARAŃSKA Bożena, z Barańskich, primo voto Brun, secundo voto Plucińska (31 marca 1919 Warszawa – 7 września 1993 Warszawa),
śpiewaczka.
Była córką Władysława Ludwika Barańskiego i Felicji z domu Han; żoną najpierw Krzysztofa Stanisława Bruna (ślub 29 listopada 1941 w Warszawie; rozwód w 1949), potem aktora Tadeusza Plucińskiego. Średnią szkołę ogólnokształcącą ukończyła w Grodzisku Mazowieckim. Głos kształciła u Wiktora Brégy'ego w Szkole Muzycznej im. Chopina w Warszawie.
Od wiosny 1947 do 1948 była w zespole Sceny Muzyczno-Operowej Miejskich Teatrów Dramatycznych w Warszawie. Debiutowała jako Barańska 26 kwietnia 1947 w altowej partii Pani Reich (Page) w Wesołych kumoszkach z Windsoru i została zauważona w recenzjach. Od jesieni 1948 do 31 sierpnia 1950 była solistką Opery we Wrocławiu, gdzie wystąpiła w 1948 roku jako Jadwiga (Straszny dwór), w 1949 tytułowa Carmen, Berta (Cyrulik sewilski) i Lola (Rycerskość wieśniacza), a w 1950 Klucznica Amelfa (Złoty kogucik) i szczególne uznanie krytyki oraz sympatię publiczności zyskała w rolach Carmen i Amelfy. O jej roli Carmen pisał wtedy Wojciech Dzieduszycki:
zrobiła nam miłą niespodziankę,
nie podejrzewaliśmy, że śpiewaczka ta posiada głos o tak rozległej skali; dźwięczny w górze i tak ciepło brzmiący
w niskich tonach, zwłaszcza w pięknie odśpiewanej arii
z kartami.
Doskonaliła wówczas umiejętności wokalne u Franciszki Platówny. Od 1 września 1950 do 28 lutego 1954 należała do zespołu solistów Opery im. Moniuszki w Poznaniu (za dyrekcji Waleriana Bierdiajewa) i była tu na przykład znakomitą Cześnikową (Straszny dwór, 1952). Od 1 marca do 30 października 1954 pracowała w Zespole Pieśni i Tańca Wojska Polskiego. Korzystała z konsultacji wokalnych u Wandy Wermińskiej. Od 1 listopada 1954 do 30 czerwca 1980 pozostawała solistką Opery Warszawskiej, potem Teatru Wielkiego w Warszawie.
Zajmowała mocną pozycję jako odtwórczyni ról charakterystycznych: Małgorzaty w Czterech gburach (1954), Sąsiadki w Wieczorze prządek (1955), Hrabiny w Damie pikowej (1955), a także drugoplanowych, lecz popisowych dla mezzosopranowych głosów, takich jak: Marta (Faust, od 1956), Marcelina (Cyrulik sewilski, od 1957), Suzuki (Madame Butterfly, od 1957; do 1961 śpiewała ją już 40 razy), Karczmarka (Borys Godunow; od 1960), Bersi (Andrea Chénier, 1961), Aza (Manru, 1961), Annina (Kawaler srebrnej róży, 1962). Wielokrotnie od 1957 śpiewała też tytułową Carmen.
Wystąpiła gościnnie w roli Cześnikowej w Operze w Poznaniu (3 listopada 1960), a w roli Suzuki w Operze Śląskiej w Bytomiu (4 lutego 1961). Brała udział jako Cześnikowa w przedstawieniu Strasznego dworu, inaugurującym 20 listopada 1965 działalność odbudowanego Teatru Wielkiego. Później była znakomita w rolach: Katarzyny (Bunt żaków, 1967), Łariny (Eugeniusz Oniegin, 1967), Haty (Sprzedana narzeczona, 1968), Emilii (Otello, 1969). Śpiewała nadal Marcelinę (Wesele Figara, 1970), a także Werę Boronel (Konsul, 1971) i Dominikową (Chłopi, 1974); wystąpiła jako Królowa (Bardzo śpiąca królewna, 1974) i Dowódca Barabesków (Awantura w Recco, 1979). We wcześniejszym okresie współpracowała z Orkiestrą Symfoniczną w Olsztynie (za dyrekcji Olgierda Straszyńskiego, 1957–60), z którą występowała na popularnych koncertach muzyki operowej i brała udział w estradowym wykonaniu opero-montażu Carmen (1958). Wystąpiła jako Siostra Burmistrza w przedstawieniu Warszawskiej Opery Kameralnej Szarlatan, czyli Wskrzeszenie umarłych (1964).
Grała w spektaklach Teatru Telewizji, m.in. Matkę Belisy (Miłość Don Perlimplina do Belissy w jego ogrodzie, 1963), w Panu generale Jeana Anouilha (1970). W 1980 przeszła na emeryturę.
Miała bujne kształty, sceniczny temperament, głos duży, ciemny, o zmysłowej wibracji. Uważano ją za „urodzoną komiczkę”. Była działaczką Koła SPATiF-u przy Teatrze Wielkim, osobą lubianą i popularną w operowym zespole, jedną z głównych figur „Teatrzyku siedmiu stołków”, jak nazywano istniejącą w 1965–86 herbaciarnię nieopodal gabinetów dyrekcyjnych, miejsce plotek, dowcipów, przeznaczone „tylko dla wybranych” (Józef Szczublewski). Tabl. 6.
Bibliografia
Dachtera: Opera Wrocł. 1945–95 (opinia W. Dzieduszyckiego); 10 lat Opery warsz. 1945–55 (il.); Jankowski, Misiorny; Komorowska: Kronika t. muz. 1944–89; Na wieki wieków amant. Tadeusz Pluciński w rozmowie z M. Adaszewską, Warszawa 2014; 15 lat Opery w Warszawie; Pół wieku Opery Śląskiej 1945–2000; Szczublewski: T. Wielki; Świtała; Warszawa teatralna (M. Komorowska: Opera na gruzach; il.); Życie Warsz. 1993 nr 212, 227, 276; Akt urodzenia nr I-4/671/1919, ślubu nr I-6/338/1941 i zgonu nr IV/2595/1993, Arch. USC Warszawa; Akta, T. Wielki Warszawa; Almanach 1944–59; Inf. śpiewaczki, Wiesławy Ćwiklińskiej.
Ikonografia
Fot. – Bibl. Nar., IS PAN, ITWarszawa, MTWarszawa, NAC.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.
