Jadwiga Butscherowa
BUTSCHEROWA Jadwiga Maria, z domu Pajor (3 listopada 1898 Nowy Sącz – 30 kwietnia 1983 Londyn),
aktorka.
Była córką Ludwika Pajora i Salomei z Szaflarskich; żoną aktora Artura Butschera (ślub 15 maja 1926 Nowy Sącz); matką aktora Aleksandra Butschera; ciotką aktorki Danuty Szaflarskiej (1915–2017). Pierwsze kroki na scenie stawiała w amatorskim Towarzystwie Dramatycznym w Nowym Sączu; występowała tu już prawdopodobnie od około 1920 i następnie przez całe 20-lecie międzywojenne. Repertuar zespołu był ambitny, grano m in. Zemstę, Śluby panieńskie, Wesele, Ponad śnieg, Carewicza (1936; wystąpiła w roli Soni), współpracowali z nim aktorzy zawodowi, m.in. Wanda Siemaszkowa, która w 1934 przygotowała tu Mirlę Efros.
Podczas II wojny światowej, wraz z rodziną, znalazła się na Bliskim Wschodzie, prawdopodobnie z Armią Polską pod dowództwem generała Władysława Andersa.
W grudniu 1943 weszła w skład zespołu Teatru Dramartcznego 2 Korpusu Polskiego; wystąpiła m.in. w Weselu na Górnym Śląsku (premiera. 22 lipca 1944 we Włoszech). W 1945 we Włoszech, wraz z członkami zespołu Teatru Dramatycznego 2 Korpusu i zespołem Polish Parade, wzięła udział w polsko-włoskim filmie Wielka droga. W sierpniu 1946 z zespołami teatralnymi wyjechała do Wielkiej Brytanii. Na początku stycznia 1947 z grupą aktorów, którzy założyli Teatr Marionetek, brała udział w objeździe po obozach przysposobienia żołnierzy polskich na terenie Anglii i Szkocji; wystawiano Betlejem polskie, przygotowane jeszcze we Włoszech. Później występowała w Teatrze Dramatycznym 2 Korpusu, w jego ostatnich przedstawieniach, np. w Gdzie diabeł nie może (1947). Po zamknięciu teatru w lipcu 1948, przeszła do Polskiego Teatru Dramatycznego w Londynie (od 1954 Teatr Polski im. Słowackiego, od 1956 Teatr Polski Związku Artystów Scen Polskich), gdzie grała m.in. Babcię (Spadkobierca, 1948), Wójtową (Sami swoi, 1949), Matkę (Trzy wiosny, 1949), Martę (Noc przeminęła, 1950), Agnieszkę (Gość oczekiwany, 1954), Janinę (Cień, 1956).
Była cenioną aktorką charakterystyczną. Występowała też w: Teatrze Aktora Wojciecha Wojteckiego (Janina w Okolicznościach łagodzących w 1951, Dorota w Grubych rybach w 1952, Mroczyńska w Szczęściu Frania w 1955; Stanisław Baliński napisał, że „stworzyła kreację godną sceny Jaracza w Warszawie”); w Warsztacie Teatralnym Wiesława Mireckiego (w Dniu Dominika, 1955); Teatrze Nowym Stanisława Belskiego (w komedii Dwaj mężowie pani Marty, 1958); w Teatrze dla Dzieci Syrena (Przygody kota w butach, 1959).
Pozostawiła bezcenną pamiątkę: Dziennik Teatru Dramatycznego 2 Korpusu, który prowadziła w latach 1943–48 (wspólnie z Jadwigą Domańską), i w którym zapisywała: okoliczności powstania teatru, przygotowania do kolejnych premier, koszty ich wystawienia, ilość przedstawień, liczbę widzów, recenzje. Rękopis Dziennika przechowywany jest w Bibliotece Polskiej w Londynie.
Bibliografia
Artyści emigracyjnej Melpomeny 1939–95 (il.); Czachowska: Zapolska (tu Buczerowa); Dramat i teatr emigracyjny po roku 1939 (il.); Mirecki: Wozem Tespisa s. 63, 189, 206, 209, Dz. Pol. (Londyn) 1994 (17 XI); Pam. Teatr. 1988 z. 1–2 s. 17, 49, 60–62, 64, 65, 67, 68, 70, 72, 1998 z. 4–3 s. 34, 37, 41, 52, 54, 286; Akt ślubu, Arch. parafii Bazyliki Świętej Małgorzaty, Nowy Sącz; Arch. Osobowe Emigracji im. B.O. Jeżewskiego, Bibl. Pol. POSK–u Londyn; Arch. Emigracji, Toruń; Inf. Anny Mieszkowskiej; www.encyklopediateatru.pl (tu recenzja S. Balińskiego ze „Szczęścia Frania”).
Ikonografia
Fot. – Arch. Emigracji, Bibl. Uniwersytecka Toruń.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.
