Jan Popiel
POPIEL Jan, Sykstus Eustachy, Sylwester (27 III 1821 Rybitwa pow. Sochaczew - 4 VII 1883 Warszawa), tancerz. Był synem leśniczego Łukasza P. i Franciszki z Łuszczewskich, ojcem -> Heleny P., - Romany P. I ->Józefy Leszczyńskiej. Od 1833 uczył się w warsz. szkole baletowej. 1 I 1835 wystąpił w t. warsz. w orszaku amorków w obrazie "Powinszowanie", a w 1836 w szkolnych przedstawieniach na scenie T. Rozmaitości: 2 VI jako Pielgrzym ("Fletrowers zaczarowany"), 2 VII jako Rifalardo ("Opiekun oszukany"), 7 X jako Janek ("Dwa posągi"). Do baletu warsz. przyjęty został od 1 IV 1838. W 1840 uczęszczał do warsz. Szkoły Dramatycznej. Pierwszą większą partię tańczył 6 VII 1844; był to Bertrand ("Robert i Bertrand, czyli Dwaj złodzieje"). Odniósł wtedy duży sukces, awansował na stanowisko solisty charakterystycznego, a partia Bertranda stała się jego popisową. W ciągu wielu lat był jednym z najpopularniejszych tancerzy baletu warszawskiego. Słynął jako niezrównany mazurzysta i doskonały odtwórca ról mimicznych. "Wyborny pantomimista, we wszystkich prawie baletach dawanych na scenie warszawskiej jemu powierzano role charakterystyczne mężów, ojców, intrygantów, starców itp." - pisał J.T.S. Jasiński. Z ogromnego repertuaru P. najlepsze i najczęściej tańczone partie to przede wszystkim tyt. w "Panu Twardowskim" A. Sonnenfelda (tańczył ją na premierze 6 VI 1874, a potem do końca swej kariery), a także: Hortensjusz i Wielki Wezyr ("Asmodea"), Clopin ("Esmeralda"), Walenty ("Faust"), Zeid-pasza ("Korsarz"), Marco Spada ("Marco Spada"), Hrabia d'Egmont ("Hrabina d'Egmont"), Hans ("Córka źle strzeżona"). W lutym 1851 i w styczniu 1866 występował gościnnie w Petersburgu. W lipcu 1868 został mianowany kierownikiem klasy mimiki warsz. szkoły baletowej. 1 IV 1873 obchodził jubileusz trzydziestopięciolecia pracy artystycznej. Wtedy także uzyskał prawo do emerytury, występował jednak nadal na scenie warsz., przez pięć lat systematycznie, a następnie sporadycznie aż do zgonu. W ciągu wielu lat udzielał prywatnie lekcji tańca. Wydał podręczniki o mazurze i kadrylu oraz "Naukę tańców salonowych". 19 V 1844 ożenił się w Warszawie z Magdaleną Sauret.
Bibl.: Album teatr. II s. 29 (il.); Pudełek: Warsz. balet romantyczny; Kur. por. 1883 nr 184; Kur. warsz. 1868 nr 153, 1877 nr 71; Afisze, MTWarszawa; Akt urodzenia 1821/26, parafia św. Małgorzaty w Leoncinie pow. Nowy Dwór Mazowiecki; Akt zgonu 1883/99 z parafii Przemienienia Pańskiego, USC Warszawa-Śródmieście; Chomiński; Jasiński; Krogulski.
Ikon.: J. Simmler (zakład lit. J. Melchera): P. w roli (Artyści baletu sceny warszawskiej 1853), lit. - MNWarszawa, MT Warszawa; A. Zaleski, P. Gavarni (zakład lit. A. Charpentiera): P. w roli (Wesele w Ojcowie), lit. J.K. Wilczyński: Album de Vilna, 1852 - MNWarszawa, MTWarszawa; J. Konopacki: Portret (tbl. Dwóchsetne przedstawienie baletu ,,Pan Twardowski" w T. Wielkim w Warszawie), rys., repr. Kłosy 1886 nr 1074; Fot. pryw. i w rolach - Bibl. Nar. (Zakład Grafiki), IS PAN, MTWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
