Alojzy Stolpe
STOLPE Alojzy (29 XI 1818 - 2 XI 1876 Warszawa), aktor, śpiewak. Był synem Macieja S. i Marii z Chociszewskich, mężem -> Honoraty S., być może był ojcem -> Marii Micińskiej. Wg niektórych źródeł jego ojciec miał na imię Alojzy, wg jeszcze innych Antoni. Rodzina była podobno pochodzenia szwedzkiego. S. należał w 1832 do szkoły chórów, w 1833 występował jako chórzysta w operze. W 1835 wstąpił do Szkoły Dramatycznej; był uczniem B. Kudlicza. Jednocześnie studiował śpiew w konserwatorium. Tu jego nauczycielami byli: J. Elsner, K. Kurpiński, J. Stefani. W 1837 debiutował w t. warsz. jako aktor: 3 III w roli Ernesta ("Nienawiść kobiet"), 9 VI w roli Karola ("Krzyżyk złoty"), 21 VI w roli Ernesta ("Kto kocha, ten się kłóci"). Nadto 17 VI 1837 debiutował jako śpiewak operowy w partii Deja ("Włoszka w Algierze"). Odtąd stale pracował w t. warszawskim. W 1871 obchodził jubileusz trzydziestopięciolecia pracy artystycznej. 1 XII 1871 przeszedł na emeryturę, zawarł jednak kontrakt na dalsze występy. (Miał obowiązek występowania dziesięć razy w miesiącu.) W 1866 był krótko reżyserem dramatu. Legenda teatr., która wyznaczyła mu rolę reżysera jeszcze raz, w 1872 (po J. Chęcińskim), nie znajduje potwierdzenia w źródłach. Po raz ostatni wystąpił 15 XI 1876 jako Laroque ("Miłość ubogiego młodzieńca").
Przystojny, o szlachetnych ruchach, dużych, wyrazistych czarnych oczach, zapowiadał się jako dobry aktor i śpiewak w jednej osobie. "Ma on głos basowy, tak piękny, silny, brzmiący i dosyć już wyrobiony, że z prawdziwą rozkoszą słuchacze, widząc tyle rozwijających się darów natury, śmiele oczekują przyszłości" - napisano po jego debiucie w "Pamiętniku Sceny Warszawskiej". Dalszy przebieg kariery nie odpowiedział w zupełności tym przewidywaniom. 15 VIII 1838 S. wykonał partię Bertrama ("Robert Diabeł"). Była ona za trudna dla początkującego śpiewaka i po kilku występach S. zerwał sobie głos. Śpiewał i później w operach - niemal do końca życia - występując m.in. w partiach Bartola ("Cyrulik sewilski") i Opiekuna ("Aleksander Stradella"). W zasadzie pracował jednak w zespole dramatu. W. Rapacki zarzucał mu, że tu niewolniczo naśladował J.T.S. Jasińskiego, ale w swojej opinii pozostał raczej odosobniony. S. nigdy nie wybił się na pierwszy plan, był jednak cenionym aktorem. Sumienny i pracowity, starannie uczył się ról, co wyróżniało go spośród kolegów. Przez wiele lat odtwarzał obok J. Komorowskiego postaci kochanków i wojskowych. Miał niemałe zdolności charakterystyczne i w tym emploi wybił się zwłaszcza jako Kat Hagen ("Sędziwój"). Ważniejsze role: Leporello ("Don Juan"), Koler ("Wit Stwosz"), Zdzisław ("Cudzoziemczyzna"), Alfred ("Pierwsza lepsza"), Książę ("Pan Geldhab"), D'Artagnan ("Muszkieterzy"), Pan de Chaseuil ("Adrianna Lecoutreur"), Klaudiusz ("Hamlet"). Tabl. 75.
Bibl.: Kotarbiński: Aktorzy i aktorki s. 80-82; Pam. Sceny warsz. 1838 s. 14-16; Rapacki: Sto lat (il.); Szczublewski: Teatr warsz.; Kłosy 1871 nr 335 (il.), 1876 nr 597 (il.); Kur. teatr. 1901 nr 37 (il.), 38 (W. Krogulski); Kur. warsz. 1871 nr 203, 268, 1876 nr 268; Tyg. ilustr. 1871 nr 205 (W. Szymanowski; tu il.); Akt zgonu 139/1876 z parafii Przemienienia Pańskiego, USC Warszawa-Śródmieście; Jasiński.
Ikon.: J. Simmler, J. Melcher: Portret (Artyści sceny warszawskiej 1853), lit. - MNWarszawa, MTWarszawa; W.W. (W. Walkiewicz): Portret, lit., Mucha 1876 nr 37; W. Walkiewicz: Portret (Teka 12 portretów), lit. MNWarszawa; NN: Portret, lit. IS PAN; Fot. pryw. - IS PAN, MTWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
