Feliks Krzesiński
KRZESIŃSKI Feliks Adam Walerian (17 II 1823 Warszawa - 16 VII 1905 Krasnow pod Petersburgiem), tancerz, choreograf. Był synem -> Jana K. i Felicji z Deręgowskich, bratem -> Matyldy K. i -> Stanisława K., ojcem Matyldy K., tancerki ros. Od 1831 uczył się w warsz. szkole baletowej i jako uczeń w 1835 występował w pas de trois podczas zjazdu monarchów w Kaliszu. W następnych latach tańczył partie Lubina ("Fletrowers zaczarowany") i Arlekina ("Gabinet figur mechanicznych") w szkolnych przedstawieniach na scenie T. Rozmaitości. Od 3 XII 1838 zaangażowany do baletu t. warsz. obsadzany był w niewielkich partiach charakterystycznych, jak np. Giermek ("Wesele Gamasza") czy Młynarczyk ("Figle wieśniacze"). Lata 1843-44 stanowiły przełom w jego karierze artystycznej. 21 III 1843 wystąpił w ułożonej przez siebie parodii tańca artystów hiszp., panny Manueli i pana Camprubi, jako Camprubi, zaś 9 VI 1844 otrzymał pierwszą główną partię - Roberta ("Robert i Bertrand, czyli Dwaj złodzieje"). "Odznaczał się wysokim usposobieniem w rodzaju tańca charakterystycznego i w grze mimicznej. W tarantellach, w bolerach, a mianowicie w mazurze był nieporównany". Jego partie "były zawsze nacechowane zrozumieniem, życiem, ogniem i szkołą wyższą tańca" - pisał o nim J.T.S. Jasiński. Z wielkiej ilości partii wykonywanych przez niego w t. warsz. (występował we wszystkich prawie baletach wystawianych na scenie T. Wielkiego) na szczególną uwagę zasługiwały kreacje Radiag-beja ("Rozbójnik morski"), Pierwszego Drużby ("Wesele w Ojcowie"), Matki Lucy ("Aneta, czyli Sen wieśniaczki"), Maturyna ("Hrabina i wieśniaczka"), Hilaria ("Giselle"), Kleofasa ("Diabeł kulawy"), Diavolina ("Katarzyna córka bandyty") i Frolla ("Esmeralda"). W 1851 występując w "Weselu w Ojcowie" w czasie gościnnych występów baletu warsz. w Petersburgu zwrócił na siebie uwagę dyr. t. cesarskich i otrzymał propozycję engagement. Zwolniony z t. warsz. 3 XII 1852 na własne żądanie, zaangażowany został od 27 I 1853 na stanowisko solisty charakterystycznego baletu petersburskiego. Występując stale jako tancerz zajmował się również sporadycznie choreografią, opracowując m.in. "Wesele w Ojcowie" i wkładki taneczne do opery "Halka". W krótkim czasie stał się ulubieńcem publiczności i najbardziej wziętym nauczycielem narodowych tańców pol. w sferach arystokratycznych. Jego zasługą było wprowadzenie tańców pol. na sale balowe Petersburga. "Była to w swoim rodzaju misja. Krzesiński dumny był, iż ta sama biurokracja, która dla polskości w Królestwie nieubłagane ferowała wyroki, w Petersburgu gorąco oklaskiwała mazurowe hołubce tancerza warszawskiego. I tak się obawiano, aby Krzesiński nie stracił swego charakteru narodowego, iż przez dłuższy czas pozwolono mu chodzić w czamarze" - pisano w "Kraju". W 1854 występował gościnnie w Moskwie; tańczył swą doskonałą partię Roberta ("Robert i Bertrand, czyli Dwaj złodzieje") i mazura w stroju polskim. W 1862 w Paryżu wywołał entuzjazm swoim "pas mazurowym" wykonywanym z solistką baletu petersburskiego, Marią Petipa. 5 VI 1872 ożenił się z Julią Lede. Spośród czworga dzieci K. syn Józef oraz córki Julia i Matylda byli tancerzami (Matylda jedną z najświetniejszych primabalerin baletu petersburskiego). W czasie swej długiej kariery zyskał liczne dowody uznania. W Petersburgu obchodził trzy jubileusze: 25 I 1873 trzydziestopięciolecia, 15 I 1888 pięćdziesięciolecia (wystąpił wtedy w roli Cześnika w "Zemście" w pol. t. pod dyr. J. Teksla) i wreszcie 20 II 1898, na pożegnanie t. - sześćdziesięciolecia pracy scenicznej. 27 V 1895 otrzymał honorowe obywatelstwo miasta Petersburga. Z Warszawą utrzymywał dość częste kontakty odwiedzając rodzinę w czasie urlopu lub pokazując swym dzieciom ojczyste miasto. Na scenie warsz. wystąpił jednak tylko trzykrotnie: 27 VI 1880 w "Weselu w Ojcowie" oraz 2 i 8 VI 1895 w "pas de deux mazurowym" w II akcie "Pana Twardowskiego" (ze swą córką Matyldą K.).
Bibl.: Krzesiński: Koleje życia s. 214, 215, 269, 316; Owerłło; PSB XV (J. Pudełek; tu bibl. i il.); Pudełek: Warsz. balet romantyczny (il.); TE III; EMTA 1895 nr 23, 1903 nr 6; Kraj 1898 nr 5, 1903 nr 5, 1905 nr 27, 28; Kur. warsz. 1873 nr 8; Pam. teatr. 1967 z. 2 (E. Szwankowski; tu il.); Chomiński; Jasiński.
Ikon.: K.M. Iwanow: K. w roli (Iwan Susanin), akw., 1898 - MTLeningrad; A. Zaleski, Regnier (Zakład lit. Lemerciera, Paryż): K. w roli (Wesele w Ojcowie), lit., 1842 - Bibl. Kórnicka PAN; Fot. pryw. i w rolach - MTWarszawa, IS PAN, SPATiF.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
