Osoby

BARAŃSKI Stefan Paweł (26 XII 1884 Lwów - 27 II 1969 Skolimów k. Warszawy), dyrygent. Był synem Franciszka, inżyniera, i Olgi B., mężem Ste­fanii Barańskiej. Kształcił się w konserwatorium Galicyjskiego Tow. Muz. we Lwowie pod kier. W. Malisz (fortepian), S. Niewiadomskiego i M. Soł­tysa (teoria i harmonia). Studiował też matematykę i fizykę na Uniw. Jana Kazimierza i potem przez pewien czas był nauczycielem gimnazjalnym tych przedmiotów. W 1908 podjął pracę korepetytora solistów opery w T. Miejskim we Lwowie. Ja­ko dyrygent debiutował w lipcu 1909 - prowadził przedstawienia "Madame Butterfly" podczas letnich występów opery lwow. w Krakowie. Sezon 1910/11 spędził w Wiedniu; był korepetytorem solistów Volks-oper i uzupełniał studia muz. u A. Zemlinsky'ego. Od 1911 był dyrygentem oper i operetek w T. Pol­skim w Poznaniu; prowadził m.in. "Hrabinę", "Traviatę", "Mazepę" A. Munchheimera, "Noc w Wenecji", "Wandę" F. Dopplera, "Walecznego żołnierza", "Ży­dówkę". Przed wyjazdem z Poznania, 24 IV 1914 miał swój benefis w "Carmen". Przeniósłszy się do Warszawy, przez kilka miesięcy dyrygował orkiestrą T. Nowoczesnego, a od 1915 przez trzy sez. pra­cował w T. Wielkim, gdzie dyrygował m.in. "Traviatą", "Opowieściami Hoffmanna", "Żydówką". W sez. 1918/19 dyrygował w T. Wielkim we Lwowie. W 1919 związał się z Krakowem, był dyrygentem w T. Powszechnym i w Krak. Tow. Operowym. W 1922 i 1923 pod jego kier. muz. odbyły się tam prem. "Eugeniusza Oniegina", "Strasznego dworu", "Cy­ganerii", "Nizin", "Opowieści Hoffmanna", "Cyrulika se­wilskiego", "Don Juana" Mozarta. Występował też na koncertach symfonicznych. W 1923 objął kierow­nictwo artyst. Krak. Tow. Oratoryjnego; w 1924 zorganizował, na wzór szwajcarskiego zespołu H. Opieńskiego "Motet et Madrigal", podwójny kwartet wokalny, przydatny w praktyce wykonaw­czej muzyki dawnej. W 1925-31 był etatowym drugim dyrygentem sceny operowej T. Polskiego w Katowicach (w sez. 1925/26 przy Z.Górzyńskim, potem przy M. Zunie); sam przygotował wiele oper, równocześnie pełnił funkcję prof. w Śląskim Kon­serwatorium Muzycznym. Przedstawienia operowe pod batutą B. (np. "Flis" w ramach Festiwalu Moniu­szkowskiego w 1930) były transmitowane przez ra­dio. W 1932 przeniósł się do T. Wielkiego w Poznaniu, gdzie 19 XII 1934, w dniu prem. "Wil­helma Tella" pod jego kier. muz., obchodził jubi­leusz dwudziestopięciolecia działalności artystycz­nej. W teatrze tym do 1939 (za dyr. Z.Latosze­wskiego) przygotował dwadzieścia dwie prem. ope­rowe i trzy operetkowe, m.in.: "Księcia Igora", "Fau­sta", "Trubadura", "Afrykankę", "Manru", "Giocondę". Po prem. "Andre Chenier" (1936), T. Kassern pisał: "Pra­ca kapelmistrza Barańskiego dała tym razem wręcz znakomite rezultaty. Widać było troskliwość i sta­ranność w wypracowaniu wszystkich szczegółów tak w orkiestrze (akompaniującej delikatnie i nie zakrywającej śpiewaków), jak w partiach solowych i chóralnych". W czasie okupacji niem. przebywał w Krakowie, dawał lekcje muzyki, a w 1942-43 był także akompaniatorem i kapelmistrzem imprez operowych organizowanych przez S.Drabika. Po wojnie dyrygował przedstawieniami "Verbum nobi­le" (czerwiec i lipiec 1945) przygotowanymi przez Zrzeszenie Artystów Operowych w Domu Żołnierza w Krakowie. W 1946 wrócił do pozn. T. Wielkiego na stanowisko dyrygenta, a później także korepe­tytora solistów. W 1948-54 był prof. w tamtejszej Wyższej Szkole Operowej. Jubileusz czterdziestole­cia pracy artyst. obchodził 22 V 1948 dyrygując w pozn. T. Wielkim "Strasznym dworem". Po jubi­leuszu pięćdziesięciolecia w 1958, odszedł na eme­ryturę. Był sumiennym i cenionym dyrygentem.
Bibl.: Almanach 1968/69; Błaszczyk: Dyrygenci; Czempiń­ski: Teatry w Warszawie s. 110, 120, 126, 132; Krasiński: Warsz. sceny; Kraków muz. 1918-39; Lachowicz: Dwa­dzieścia lat; Opera poznańska 1919-1969, Poznań 1970 (il.); SMP t. 2 (Aneks); Sobański: Teatr Pol. na Śląsku; 75 lat T. Pol. w Poznaniu s. 387, 390, 394, 397; Świtała (tu opinia T. Kasserna); WSB; Gon. Krak. 1922 nr 2; Muzyka 1924 nr 1, 1925 nr 4-5, 1927 nr 10, 1930 nr 4, 6, 1931 nr 11-12; Prz. Teatr. i Kinematogr. 1922 nr 4, 6, 11, 1923 nr 5; Teatr 1969 nr 12; Wiadomości (Londyn) 1970 nr 1 (il.); Afisze, IS PAN; Akta (tu fot.), ZASP; Maciejewska: Teatr w Poznaniu; Prosnak: T. Wielki; Straus: Repertuar 1915-16.
Ikon.: W. Bartoszewicz: B., rys., tusz, Szkicownik z lat 1947-51 - Bibl. Raczyńskiego, repr. W. Bartoszewicz: Piórem i piórkiem "Ibisa", Poznań 1982; Fot. - Arch. Dok. Mech., MTWarszawa, ZASP.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994