Jan Czapski
CZAPSKI Czesław Jan, także Hutten-Czapski (działał 1885-1931), aktor, dyr. teatru. Był mężem -> Marii Cz. z Borawskich. Używał niekiedy nazwiska Czapski z przydomkiem Hutten, co wskazywałoby na jego przynależność do hrabiowskiej rodziny herbu Leliwa, jednak w kołach aktorskich twierdzono, że właściwie nazywał się Czapka. W 1885 występował w zespole K. i S. Sarnowskich w Łowiczu, w sez. 1885/86 J. Teksla w Łodzi, w maju 1886 także w Łodzi pod dyr. T. Smotryckiego (m.in. w roli Pana Adama - "Chata za wsią" G.Zapolskiej), w 1886 w zespole M. Kisielnickiego w Lublinie (czerwiec) i w warsz. t. ogr. Promenada (dyr. T. Smotrycki). Jesienią 1887 zaangażował się do zespołu t. w Poznaniu, z którym występował później także w Łowiczu. W 1889 występował w zespołach: Ł. Kościeleckiego (Łódź) oraz K. i S. Sarnowskich (Tomaszów, Piotrków, Łomża, Radom), w 1890 w zespołach: M. Filippi-Jóźwiakowskiej w Radomiu, K. i S. Sarnowskich w Płocku i z zespołem Ł. Kościeleckiego w Petersburgu; latem 1891 grał w warsz. t. ogr. Eldorado, w sez. 1891/92 w Lublinie (dyr. L. Czystogórski), w 1892 w Radomiu i Kielcach. W poł. 1892 zorganizował własny zespół i był z nim w Ozorkowie, Kutnie, Łęczycy i Busku. W sez. 1892/93 występował w Lublinie (dyr. L. Czystogórski), w 1893 w Sandomierzu (dyr. F. Ratajewicz), latem 1893 był administratorem t. w Busku, w sez. 1894/95 grał u J. Puchniewskiego w Petersburgu, nast. u L. Dobrzańskiego w Rydze i Moskwie, latem 1895 w warsz. t. ogr. Wodewil, we wrześniu 1895 w Kielcach (dyr. K. Kremski), w sez. 1895/96 w Płocku (dyr. W. Gloger). W 1896 zorganizował własny zespół i występował z nim w Busku i Kielcach, później zaś grał w Przemyślu w zespole Krak. Tow. Dram.-Operetkowego. W 1897 był w Petersburgu z zespołem M. Członkowskiego, w 1898 tamże z zespołem Ł. Kościeleckiego, w 1898 w zespole B. Mareckiego w t. letnim w Parku Krakowskim, w sez. 1898/99 w zespole J. Grodzickiego i W. Powiadowskiego (Stanisławów i Tarnopol, gdzie także reżyserował), a następnie w t. letnim w Parku Krakowskim, 1899 w zespole B. Mareckiego w Lublinie. W 1901 wspólnie z M. Kisielnickim kierował zespołem w Kielcach i Samborze. Od listopada 1902 występował w T. Ludowym w Warszawie, w 1 poł. 1906 w zespole Cz. Janowskiego w Kijowie, a następnie w tymże roku zajmował stanowisko administratora w zespole W. i S. Jarszewskich (m.in. Biała Cerkiew, Kamieniec Podolski); w 1908 występował w Kijowie (październik), w 1909 z zespołem M. Przybyłko-Potockiej w Częstochowie i w Humaniu u K. Hoffmana, w 1910 w T. Polskim w Petersburgu. W końcu 1910 zaangażował się do T. Popularnego w Warszawie, a od 1912 występował w Łodzi. Do Warszawy powrócił podczas I wojny świat., i od 1917 rozpoczął występy w T. Ludowym na Karowej. W okresie międzywojennym pracował na scenie okresowo: w 1920 w T. Nowości w Krakowie, w sez. 1922/23 w T. Nowym w Warszawie, w sez. 1923/24 w T. Operetka-Wodewil w Warszawie, w 1924 w T. Nowym i T. Nowości w Warszawie, w 1926 w T. Nowości w Krakowie i w T. Wodewil w Warszawie, następnie w Warszawie w: T. Nowości (1927), T. Znicz (1929), T. Letnim (styczeń - październik 1930), T. Nowości (1931). Grał wówczas niewielkie rólki w operetkach, np. Rossignol ("Teresina"), Brown("Orłow"). Wg L.Sempolińskiego ,,z nosowej mowy i sztywnej jakby kij połknął figury nadawał się do rólek lokajów i portierów". Poza operetką grał przeważnie role charakterystyczne, jak np. Telusiński ("Nowy dziennik"), Józef ("Wnuk Tumrego"), Vignieux ("Nasi najserdeczniejsi"), Izajewicz ("Żydzi"), Stefan Zagorzały ("Królowa przedmieścia"), Król ("Mazepa"). Zmarł prawdopodobnie podczas II wojny światowej. Występował w filmach pol.: "Skandal w eleganckim świecie", "Karpaccy górale" (1915), "Na jasnym brzegu" (1921).
Bibl.: Banaszkiewicz, Witczak: Czachowska: Zapolska; Estreicher: Drużyny s. 11; Sempoliński: Wielcy artyści; Gaz. lub. 1892 nr 249; Gaz. pol. 1895 nr 31; Kur. warsz. 1902 nr 309, 1917 nr 246, 1923 nr 262, 1929 nr 117; Scena i Sztuka 1909 nr 35 (il.); Afisze, IS PAN; Krzesiński: Raptularz.
Ikon.: Fot. pry w. - MTWarszawa.
Film.: 1920 - Dla ciebie Polsko.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
